Publicaties
EEN EEUW OP GELUIDSBAND
Maar als twee mannen voor het eerst na zestig jaar vertellen hoe ze de enige getuigen
waren van een gigantische ontploffing in de oorlogsdagen van 1944 bij Pont Avancé
onder IJzendijke, waarbij vele doden vielen, dan wordt dus nog nét op tijd voorkomen
dat het verhaal met de ooggetuigen in het graf verdwijnt.
Ook het 1836ste slachtoffertje van de watersnoodramp was nooit ontdekt als niet
voormalige inwoners van Capelle waren geïnterviewd over de ondergang van hun
dorpje en het verhaal hadden verteld van het jongetje dat in de rampnacht werd gebo
ren en dat - zonder te zijn doorgedrongen tot de burgerlijke stand - onder hun ogen
een paar uur later met zijn moeder en zusjes verdronk.
Bij het interviewen van de ooggetuigen van de vele evacuaties, die de Zeeuwen tij
dens de Tweede Wereldoorlog moesten meemaken, kwam onverwacht het vergeten
verhaal tevoorschijn van de totale ontruiming van het dorp Kruiningen in september
1944. Het was de straf van de Duitsers omdat tijdens dolle dinsdag een van hen in het
dorp was afgetuigd. Een paar weken lang was Kruiningen uitgestorven en leefden de
bewoners in angstige afwachting en op elkaar gepakt in boerderijen en schuren in de
omgeving. Zonder dat iemand met de bandrecorder op pad was gegaan, zou dat stukje
geschiedenis verloren zijn gegaan.
Ook de vaak nooit eerder vertelde belevenissen van Zeeuwse dwangarbeiders en van
jongens die in Indië gingen vechten werden via de interviews vastgelegd en bewaard
voor het nageslacht.
Hoewel uitgever Jan Bruins al kort na de start van het project plotseling overleed en
de Koperen Tuin daardoor als uitgeverij van boekjes met uitgewerkte interviews
afviel, kon er in 2002 toch een begin worden gemaakt met de uitgave van een serie
boekjes die gebaseerd zijn op ooggetuigenverhalen en waaraan de stichting haar naam
en medewerking verleent. Uitgeverij Den Boer/ De Ruiter pakte de uitdaging op.
Het eerste boekje 'Hier was eens Capelle') over het tijdens de watersnood van 1953
verdronken Duivelandse doipje Capelle werd meteen een succes. Het werd best ver
kochte Zeeuwse boek van 2003.
Omdat met de uitgeverij was afgesproken dat de boekjes in de serie niet persé hoeven
te bestaan uit uitgetikte geluidsbanden, werd het tweede deeltje ('Wij zijn goed
gezond en hopen van u hetzelfde') wel een egodocument, maar dan gebaseerd op de
privé-herinneringen van de schrijfster, Loes Vreugdenhil, die in de oorlog als
Hollands bleekneusje vele maanden op een boerderij onder Zoutelande doorbracht.
Het derde deel, dat ter gelegenheid van zestig jaar bevrijding in het najaar van 2004
verschijnt, is wél weer duidelijk het product van eerdere voor het project gemaakte
interviews. In dit 'Bevrijd, maar...' laten Tiny Polderman en Jan Willem Antheunisse
een aantal Zeeuwen vertellen over de schaduwkanten die de bevrijding voor hen had.
Intussen wordt er hard gewerkt aan enkele andere deeltjes, onder meer over de joodse
gemeenschap in Middelburg, over het bombardement van Westkapelle in oktober
1944 en over het werken in de Zeeuwse confectiefabrieken. Die laatste is weer geba
seerd op eerder opgenomen interviews uit het geluidsarchief.
85
