Zeeuwse taalpolitiek
Hendrika Catharina Maria
Ghijsen, de samenstelster
van het Woordenboek
der Zeeuwse dialecten.
De discussie over erkenning van de Zeeuwse streektalen in de
provincie Zeeland is verbonden met het Europese handvest voor
de regionale talen. Toch zou waarschijnlijk de wens tot erkenning
geen rol zijn gaan spelen in de regionale politiek als de Commis
saris der Koningin niet in een vroeg stadium aandacht zou hebben
gevraagd voor het Zeeuws en daarmee de voorstanders van de
dialectrenaissance een hart onder de riem had gestoken. Ook in de
discussie die daarop gevolgd is. heeft deze verschillende keren een
pleidooi gehouden voor een actieve taalpolitiek ten gunste van het
dialect en heeft hij zich met verve voorstander getoond van erken
ning van het Zeeuws als een provinciale streektaal, zonder de
terminologie scherp te omschrijven.
i enkele redevoeringen bij publieke optredens heeft de commissaris van de koningin
een pleidooi gehouden voor het behoud van het dialect. Naar zijn mening dachten
dialectsprekers te vaak dat hun taal minderwaardig was - hij zal bedoeld hebben min
derwaardig aan de standaardtaal die hij sprak. Hij wilde erop wijzen dat een streektaal
gezien moet worden als een voorbeeld van immaterieel erfgoed. Dat dreigde te ver
dwijnen en dal zou jammer zijn. Materieel erfgoed wordt ook beschermd en voor de
ondergang behoed, derhalve dient dat ook te gebeuren met immaterieel erfgoed zoals
streektalen en allerlei uitingen van folklore.
Zijn redenering was daarbij als volgt: als geleidelijk niemand die streektalen meer
serieus neemt en ze vrijwel niet meer gesproken worden, verdwijnen ze als omgangs
taal uit het openbare leven. Op termijn is dat het einde van de streektalen. Immers
via de tussenfase van café- en thuistaal krijgen de dialecten een lage status. De eigen
streektaal verliest op die manier in het publieke domein prestige. Die ontwikkeling
wilde de Zeeuwse commissaris doorbreken door zich vierkant achter de dialectrenais
sancisten en allerlei regionale initiatieven te plaatsen. Erkenning van het Zeeuws in
het kader van het Europese handvest zou uiteindelijk die belangrijke culturele status
bevestigen, al liet de Commissaris weten dat het gebruiken van de taal. het spreken
in het openbare leven, meer betekenis zou hebben dan een min of meer symbolische
erkenning. Het gebruik van het dialect zag hij voor het behoud en de status van de
streektaal als absoluut noodzakelijk.
Vanzelfsprekend werd dit standpunt toegejuicht en de provinciale politici hebben
vervolgens het streven naar erkenning op hun agenda geplaatst. Ook ettelijke dialec
tologen hebben zich achter deze benadering geschaard. Echter niet iedereen was zo
enthousiast en wie zijn oor te luisteren legde, hoorde dat velen de actie overdreven
en overbodig vonden. Ook in het openbaar werden de degens gekruist. Naar mijn oor
deel zal te zijner tijd blijken dat de hele actie tot behoud van het Zeeuws dwaas is
geweest, en in zekere zin het gebruik van de streektalen schade heeft toegebracht:
het spreken van dialect is nu immers gepolitiseerd en dan ook nog vanuit Middelburg
door relatieve buitenstaanders. Die moeten niet beseft hebben hoe zo'n actie in een
dorpscafé in West-Zeeuws-Vlaanderen bijvoorbeeld overkomt. Wa dinkn ze vrè, daor
anden overkant?
