ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. 3
Calvinisme te zien tevens zijn geheim de
verborgen omgang met de Heer in het volle
daglicht te stellen. Op grond van zijn profe-
tisme is het Calvinisme mystiek, zo zouden
wij willen stellen, wanneer wij bovengenoem
de terminologie even vasthouden.
Kenmerk van een Gereformeerde mystiek
zal dus zeker zijn, dat de grenzen tussen God
en mens in het oog gevat blijven en ook zal
gewaakt moeten worden tegen alle versubjec-
tivering van de geloofsinhoud. De Hervor
ming met haar accentuering van het persoon
lijk geloof heeft daarmede de objectiviteit van
de geloofsgrond niet willen verzwakken, maar
versterken en de volle maat geven. Zo is, ge
lijk de bekende theoloog dr Berkhof ons eens
schreef, het Gereformeerde piëtisme zonder
weerga in de ganse oecumene, maar. het
is en blijft een waagstuk, waarbij ontsporin
gen niet denkbeeldig zijn.
8. Daarom, wanneer men gelijk wij de
den er de nadruk op legt, dat de nadere
Reformatie in haar geloofspraktijk een legi
tieme voortzetting is van zekere bijbelse en
reformatorische tendenzen, dan heeft men ook
het recht en de plicht er op te wijzen, dat ge
noemd karakter niet altijd trouw bewaard is
gebleven. Persoonlijk zijn wij altijd geneigd
hier te denken aan het gezegde: „corruptio
optimi pessima", d.w.z. het bederf van het
beste is het slechtste. De bevindelijke vroom
heid doet een uitermate hoge gooi; lukt deze
dan hebben wij te doen met een vorm van
Christendom, welke nergens ter wereld zijns
gelijke vindt, mislukt zij dan moeten wij er
kennen voor een grote en diepe schuld te
staan. Het is geenszins onze bedoeling nu de
„chronique scandaleuse" van onze Zeeuwse
voorvaderen breed uit te meten, doch wij vol
staan met te constateren, dat ook aan hen niets
menselijks vreemd was, m.a.w. dat er ook
mislukkingen zijn geweest. Maar wij gaan ook
niet mede met hen, die het piëtisme qua talis
afwijzen, want daarmede zou een deel van het
erfgoed der Hervorming verloren gaan en
zulks is geenszins onze bedoeling.
Dit laatste gevaar is immers tegenwoordig
geenszins denkbeeldig! Wij wijzen daartoe al
lereerst op de mening van meerderen, die,
vaak onder invloed van een (o.i. verkeerd be
grepen) theologie als van Karl Barth, het re
formatorisch karakter van het piëtisme be
strijden. Zij menen, dat de bevindelijke
vroomheid in haar tegendeel is verkeerd en de
heilszekerheid weer discutabel stelt en zulks
niet alleen praktisch, maar ook en vooral the
ologisch. Zonder ons te gaan verdiepen in een
theologisch dispuut zouden wij dit willen be
strijden. In het piëtisme staat een belangrijk
theologisch leerstuk en wel dat van de Heilige
Geest ter discussie en het is zeker met het min
ste, wanneer wij door de bevinding tot bezin
ning in deze worden opgeroepen. Met betrek
king tot ons onderwerp en de formulering
hiervan betekent Zeeland als land der Nadere
Reformatie op deze wijze zowel een gave als
een opgave.
9. Een opgave, welke in het huidig tijdsge
wricht wel uitermate urgent mag heten! Want,
hoezeer wij het ook trachten te bewaren, het
valt niet te ontkennen, dat onze provincie van
karakter verandert. Het gehele platteland is
in beweging en de agrarische sector van ons
volksbestaan is aan hevige schokken onder
hevig. la) Wij behoeven dit niet nader toe te
lichten, want het is aan een ieder bekend hoe
er zich onder invloed van radio, mechanisa
tie, betere verkeersmogelijkheden enz. grote
veranderingen voltrekken tot in de uiterste
hoeken van ons land. Met deze ontluistering
van een eeuwenoude en vaak gesloten samen
leving gaat gepaard een roep om nieuwe voor
zieningen. Wij zullen de laatste zijn om de
onontkoombaarheid van het een zowel als de
noodzakelijkheid van het ander te bestrijden,
maar willen de ogen niet sluiten voor de ge
varen, die hier aanwezig zijn.
Zeeland was en is een bij uitstek agrarische
provincie, maar juist in de landbouw-sector
zijn de veranderingen in de laatste decennia
het allergrootst geweest tengevolge van de me
chanisatie en alles wat daarmede samenhangt.
80
