ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. 4
de motorvlegel, de padvinder, de overall-met
vechtpet, de militair, de religieuze, de vliege
nier, de ober, de politieman, de A.J.C.-er, de
turner, het verkoopstertje van het warenhuis,
de loods, de ketelbikker, de hoogleraar in pon
tificaal, de zwemmer, de schipper, de priester,
de koopvaardij-officier, de kampeerder, de
rechter, de sportsman, de dominee, de kok,
allen zijn het dragers van een „dracht", die
zich in wezen niet onderscheidt van de hoeren
dracht, welke wij, in onze schromelijke par
tijdigheid, als enige klederdracht zijn gaan be
schouwen. De dracht op zichzelf is geen uit
stervende exceptie, ze is een doodgewoon
florerend maatschappelijk verschijnsel. Van
sociaal-psychologische remmingen geen sprake.
De dracht is een lustig voortwoekerend
maatschappelijk verschijnsel en in tal van fi
guraties ontmoet men haar; als uniform, als
bedrijfs- en beroepskleding, als recreatie-kle-
ding, als distinctiemiddel, soms tijdelijk ge
dragen, zolang een bepaalde functie duurt,
soms permanent, soms gedwongen, soms „vrij".
Als onderscheidingsmiddel, ten goede of ten
kwade, men zou hier volledigheidshalve de
gevangenisdracht niet onvermeld mogen laten.
Dat de „folkloristische" klederdracht geheel
iets anders zou zijn, dan hetgeen we zoeven
noemden, kunnen we niet toegeven. Ze is even
zeer verweven met een maatschappelijke
groepering, een sociale functie, ze is voor een
behoorlijk deel bedrijfskledij geweest; haar
charme, haar waarde voor het oog ontleent
ze voor een belangrijk deel aan haar uniform
karakter. We zouden hierover nog even willen
uitweiden.
Aesthetisch is de herhaling altijd weer van
een grote waarde. Dat geldt visueel evenzeer
als auditief. In dichtkunst, in muziek, in beel
dende kunst, in danskunst, telkens weer ont
moet men dit feit. In de obstinate bassen van
een Bach, een Chopin, in de magistrale her
halingen van een Péguy, in de bekoring van de
beeltenis van de Vier Heemskinderen, in de
vermenigvuldiging der benen van de ballet-
girls, in het marcheren van een regiment sol
daten, telkens weer: herhaling imponeert. Om
dat orde imponeert èn omdat ons trage be-
vattings- en waarderingsvermogen eerst bij be
hoorlijke repetitie op toeren komt hoe
belangrijk b.v. is niet het herkennings-element
in het muziek-genieten! Hier ligt het grote
geheim van de dracht, haar waarde ook: zo
goed als de willekeurige opgeschoten jongen
in zijn willekeurige confectiepakkie niet meer
is dan een indifferent atoom in de chaos
terwijl, als je hem als militair spick and span
ziet marcheren met zijn compie, hij een oog
verheugend phenomeen is geworden zo
nèt eender heeft de gewone man, in wat voor
uniform of functie-kledij ookde folkloris
tische dracht incluis een zekere waardig
heid, een zin, een betekenis. Hij is iets. En
geen wonder: hij vertegenwoordigt een zekere
orde. Terwijl hij in het confectiepakkie een
nonvaleur is. Het is het verspringen van chaos
op orde, van zinledig op zinnig, dat altijd
weer oog en geest bevredigt in het versprin
gen van willekeurig op uniform costuum.
De uniform op zichzelf al distingeert, onder
scheidt, tilt hogerop, het confectiepakkie
vergrauwt, nullificeert. Alleen de allergeraffi-
neerdste toppen van het „vrije" costuum dis
tingeren, tijdelijk, zolang ze top-mode zijn;
zo is het spel der mode eenmaal opgezet: al
leen de vóórdansers onderscheiden zich, de
grote hoop sukkelt er achteraan en gedraagt
zich, hoe verder men achterin de stoet komt,
steeds minder waardig, steeds meer belachelijk.
In deze impasse vormt de uniform, de kleder
dracht, de groepsdracht, voor de kleine man
de enige uitkomst, de enige uitweg naar de
door ieder mens zo begeerde distinctie. We
zagen onlangs een dorpszangvereniging op
treden; het was allemaal lief en goed bedoeld
en de praestatie was verdienstelijk. Maar we
hebben ons tegenover de vreemde gasten ge
schaamd om de zielige, heterogene verzame
ling smallebeurzen-costumes, waarin werd op
getreden. Het was ronduit gezegd géén ver
toning, het deed pijn aan het oog en pijn in de
98
