Heinsde Zeeuwse dorpsverteller
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. i
went to see the tyde mill at Bergen op Zoom,
which consists of 2 Wheels about 20 feet
High, and 3 feet wide like those at Middel
burg
Afbeeldingen van getijmolens zijn er niet
veel, ze maken minder indruk dan een wind
molen en in het stadsbeeld vallen ze niet op.
Gravures bestaan er van Middelburg en Goes,
een rad is helaas niet te zien. Van Bergen op
Zoom werden twee tekeningen gemaakt, ca.
1672 en ca. i860, door V. Klotz en J. C. Grei-
ve jr. H. J. Hollestelle aquarelleerde de getij
molen aan de Spuistraat in Middelburg in
1863. Van de molens in Gouda bestaan er
meerdere afbeeldingen: van de grote (Spie-
ringstr.) een tekening van 1847; van de kleine
(Veerstal, op Peperstr.) door de Haen-Philips
1733 in Tegenw. Staat., potl. tek. anoniem
1744, gravure de Jong 1777, tekening Tave-
nier 1786, steendruk Vetter ca. 1840?, teke
ning van 1847 (alle in het archief te Gouda).
In het buitenland vond ik een 275 getij
molens, daarvan waren er nog in werking: in
België 1, Engeland 10, N.-Amerika 5. Wie er
dichtbij één in werking wil zien, moet naar
Rupelmonde trekken, even ten Zuiden van
Antwerpen, de geboorteplaats van Mercator,
vlak bij zijn standbeeld. Deze werd het eerst
in 1388 genoemd. Daar draait nog een koren
molen, flink beschadigd in de laatste oorlog
maar weer hersteld (foto in E. de Bom, Vlaan
deren). (Antwerpen had een zestal getijmo
lens).
Zou deze energie ooit weer gebruikt wor
den? Eenmaal bijna, in Hansweert. De hydro-
pulsator was reeds besteld een soort wa-
terram voor kleine vervallen, uitgevonden
door Abraham in 1911; maar door de eerste
wereldoorlog ging dit niet door. Het deltaplan
wekt wel weer verwachtingen, maar mis
schien, dat wanneer het zover is de atoom
energie alles overvleugelt, zoals de stoom
kracht eenmaal de getijmolens ten dode heeft
gedoemd.
A. TUTEIN NOLTHENIUS
Literatuur:
A. Tutein Nolthenius. Getijmolens in Nederland.
T. K. Aardr. Gen. 1945 p. 186199, 15 fg.
Idem, Getijmolens in Suriname. "West Ind. Gids. Jan.
1954, 5 PP-> 9 fg-
Idem, Getij- en watermolens in Vlaanderen. Techn.
Wetensch. T. April 1956.
Mijn hartelijke dank aan de velen, die mij behulpzaam waren en
vooral aan het Instituut voor Stad en Landschap van Z.-Holland.
Dr. P. J. Meer tens
NOCH de roman, noch de lyriek heb
ben vóór de negentiende eeuw veel
aandacht overgehad voor de boer.
Die belangstelling is pas ontstaan onder
invloed van de Romantiek, deze letterkun
dige stroming die in de tweede helft der
achttiende eeuw ontstond en die nog steeds
geen overwonnen standpunt is. De Romantiek
kwam in Nederland en Vlaanderen een halve
eeuw later dan in de omringende landen, en
terwijl in Duitsland, Zwitserland en Engeland
al omstreeks 1775 romans werden geschreven
over het leven van de boeren, is het genre der
dorpsvertelling in de Nederlandse letterkunde
twee generaties jonger. De „Schetsen uit de
pastory te Mastland" van Van Koetsveld ver
schenen in 1843, en sindsdien ontdekten vele
andere predikanten en anderen het platteland
als literair object. Onder deze dorpsvertellers
is in Vlaanderen Conscience, in Nederland
Cremer de meest bekende geworden. Bij beiden
neemt het idyllische element een grote plaats
in. Werkelijke boeren moet men in hun werk
niet zoeken, en zo men dat al zou willen, men
22
