ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. 3/4
en daar wit bespikkeld, zijn welig groen nog
niet verloren heeft en de klaprozen al volop
bloeien; of als de oogst te velde staat en de
stoppels en de stuken goud glanzen tussen
het weiland; en dan weer later, als een grijze
bouwvoor strak door de akkers loopt.
Dan ziet ge dit land, zoals het door de
mensen gemaakt is; altijd eender in de strakke
verkaveling en de beslotenheid van zijn dijken
en altijd anders in de wisseling van de sei
zoenen. We bewonderen dit landschap niet
om z'n grootsheid, zoals we de duinen en de
zee bewonderen, klein en onbeduidend tegen
over een weidse natuur, maar we bewonderen
het om z'n orde en z'n doelbewuste gericht
heid; we bewonderen het om wat de mensen
maakten op de klei van schorren en slikken.
Dat is zijn kracht en zijn zwakheid tegelijk.
Zulk een land groeit langzaam van een
pover begin naar een gaaf cultuurbeeld. En
omdat het zingen des minnaars is, begon het
met wat het naast aan het hart lag, de kerk.
De St. Baafs in Aardenburg, 1250 voltooid,
is de eerste kerk van het kustgebied. De weste-
was. De muren zijn moeizaam gestapeld uit
nauwelijks gebakken steen en de bogen staan
lijke vleugel, die de Cisterciensers hier bouw
den, is niet veel meer dan vier muren en een
dak God was genoeg en we proeven
erin dat het allemaal nog zo heel erg moeilijk
te zwaar en te voorzichtig op hun pijlers.
Veel is er over geschreven in de handboeken
en de stijl-critische beschouwingen.
We zouden dat allemaal wel eens willen
lezen, over de Scheldegothiek en de triforien-
galerijen en de baksteenkunst, maar de zon
scheen en het vlas begon te bloeien en de
mensen rustten uit van een drukke week. In
Aardenburg hadden die mensen een kerk ge
bouwd, ach ja, eigenlijk een beetje armoedig,
want het was tenslotte maar een simpele
dorpskerk in de uithof van een of ander
Cistercienser klooster; alles nogal slecht van
verhouding en pover van plan, schraal van
ruimtevorm en grof en weerbarstig van detail.
Wat mocht het hinderen, het was eerlijk en
vooral noodwendig. De muren, de ramen, de
pijlers en het dak hebben niets dat anders
is of meer wil zijn; simpel, moeilijk en stug
is er geworsteld met de weerbarstige stenen;
God was genoeg! Zo staat deze kerk in het
boek dat de mensen in hun gebouwen schre
ven. Een geschiedenis van de schone ambach
ten en van de vroomheid, van de sensibiliteit
foto P.Z.C.
128
