No. 6
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
isoleerde ligging hebben. De sociale bezijden-
heid van deze eilanden is dan ook zeer groot.
De problemen liggen echter niet gelijk als bij
de industrialisatie, er zijn belangrijke verschil
len.
Allereerst kwantitatief: Schouwen en Dui-
veland heeft plm. 23.000 inwoners en Goeree
Overflakkee 33.000. Het aantal dagjesmensen
alleen, dus de vakantiegangers nog niet eens
meegerekend, zal op zomerse dagen, vanuit de
Randstad alleen al 500.000 bedragen (zie
„Randstad en Delta", blz. 51). Dit kwantita
tieve aspect is iets geheel nieuws, dat bij het
industrialisatieprobleem onbekend was.
Vervolgens zal de zondagsviering meer in
gedrang komen dan bij de industrialisatie 't ge
val is. Om dit te adstrueren, behoef ik slechts
op twee dingen te wijzen, nl. de zeer wettische
wijze, waarop men op de eilanden de zondags
viering opvat (de opvattingen van mannen
als Voetius leven er nog steeds); en hiertegen
over dan de z.g. weekend-neurose van de
Randstadbevolking, die zich uit in een iedere
zomerse zaterdag massale uittocht uit de grote
steden en een even grote herinbezitneming op
de daaropvolgende zondagnamiddag. De zon
dagszeden lopen hier dus wel zover uiteen
als maar mogelijk is.
Dan is er de aanpassing van de bevolking
aan de nieuwe situatie. Deze zal geruislozer
geschieden dan bij de industrialisatie het ge
val is. Bij de industrialisatie wordt de be
volking geconfronteerd met overtuigende be
wijzen van het kunnen der industriëlen, die
het met hun gebouwen en machines toch maar
klaarspelen om de eeuwenoude dorpsgemeen
schap te doorbreken en op een hoger wel
vaartspeil te brengen. Deze ervaring maakt
een bijkans verlammende indruk. De bevol
king komt er haast niet bij aan bod. Apathisch
laat men zich in bussen van heinde en verre
ophalen om in het arbeidsproces te worden
ingeschakeld. De industriearbeidersmentaliteit
wordt vaardig over hen. Dat wil niet zeggen,
dat de fabrieksarbeid aanvankelijk geen grote
weerstanden ontmoet. De monotone deelar
beid aan een lopende band b.v. is voor de
gewezen landarbeider een te grote overgang
dan dat dit niet het geval zou zijn. Veel gro
ter b.v. dan die van landarbeider naar het
verkopen van drankjes aan dorstige dagjes
mensen. Daarom geschiedt deze overgang veel
geruislozer. Maar wat gebeurt er nu in zo'n
nieuw gevormd recreatiegebied? De dagjes
mensen en vakantiegangers zijn bepaald min
der indrukwekkend dan de captains of in
dustry. Zij komen niet, zoals de werkgevers,
om nu eens uit dat dorp met zijn bewoners
te halen wat er in zit, maar om in de vrije
natuur zichzelf a.h.w. terug te vinden. Wat
hen betreft kan de bevolking blijven, daar
hebben ze geen zaken mee. Het zoeken van
het contact gaat hier (anders als bij de indu
strialisatie) van de bevolking uit. Er valt nl.
aan de vakantiegangers te verdienen. Waarom
zouden wij, autochtonen, niet voorzien in de
vraag naar limonades en alcoholica, patat,
koeken en kroketten en eventueel logeerruim-
te? Vooral de buitenlanders laten het geld
vlot rollen en het materialisme is niemand
vreemd, ook de eilandbevolking niet. Men is
zelfs bereid om de eigen woonkamers ervoor
af te staan en zoekt zelf wel een tijdelijk on
derkomen in een tuinhuisje, schuurtje of wat
dan ook. Dit is een bekend verschijnsel in
badplaatsen. De opgroeiende jeugd, die deze
nieuwe huisvesting als een gerede aanleiding
beschouwt om een nog geringer deel van de
dag in het gezinsmilieu te verblijven, vergaapt
zich aan de naaktcultuur van het mondaine
watersportvertier en de fietsenmaker van het
dorp heeft nog nooit zoveel fietsen bij elkaar
gezien als juist op de zondagen. Aan stalling
en bandenplakken valt nu op één dag meer
te verdienen dan anders in maanden het ge
val is en wie meent te staan, zie toe, dat hij
niet valle. In het kerkse Loosdrecht is een
geval bekend van zo'n „gevallen" fietsenma
ker. Hij wordt door zijn mededorpelingen met
de vinger nagewezen. Theoretisch is het inder
daad mogelijk, dat de beide werelden, die el
kaar hier ontmoeten, gescheiden blijven door
de dijk, die de eilanden van de Grevelingen
scheidt en het visieplan „Randstad en Delta"
183
