Het zwijgen en het zeggen....
No. 2
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
Tweehonderd jaar krant en samenleving in Zeeland.
„Zowel uit het zwijgen als uit het zeggen der couranten
leert men den geest des volks kennen
FRUIN.
GESCHIEDENIS VAN EEN KRANT betekent: geschiedenis van een samenleving!
Want de krant is een communicatiemiddel en voor communicatie zijn er ten minste
twee partijen nodig, in dit geval èn krant èn samenleving. Zodat nu in deze
beschouwing wordt gesproken over het tweehonderd-jarig bestaan van een krant in Zeeland,
de P.Z.C. niet alleen de dagbladhistorie aan de orde is, maar ook die van het gewest. Im
mers, de thans twee eeuwen oude Middelburgse, later Provinciale Zeeuwse Courant fungeert
in de Zeeuwse samenleving als een „papieren spiegel" en wie daarin tuurt, ziet niet alleen
het kijkglas, maar ook wat het weerkaatst.
De Middelburgse, later Provinciale Zeeuwse Courant. Jawel, zó staat het in bovenstaande
regelen neergeschreven en in feite is daarmee de essentie van tweehonderd jaar krant in de
Zeeuwse samenleving aangeduid. Gedurende vele jaren ging het bij dit blad en later ook
bij de andere stedelijke kranten in Zeeland slechts om een kleine groep lezers, een groep,
die knus binnen de wallen van een stad woonde. In die dagen was hier een provinciale krant
volstrekt onmogelijk. Zelfs in de negentiende eeuw viel eenvoudig niet te denken aan een
centraal geredigeerde provinciale pers in dit gewest. Wat zou een dergelijk orgaan, dat la
ten wij aannemenvan Middelburg uit zou worden geleid, in Zeeland moeten doen? Op
Schouwen en op Duiveland heerste er argwaan tegen alles wat kwam uit de stad, die de
eeuwen daarvoor als een rijke koopmansveste, een zelfstandige politiek had gevoerd, welke
op eigen-belang was gebaseerd. In Zeeuwsch-Vlaanderen, de vroegere generaliteitslanden had
men weinig reden om verlangend uit te zien naar een orgaan, dat kwam uit het oude cen
trum der regenten. In Vlissingen en in de andere steden keek men niet zonder wantrouwen
naar wat er in Middelburg, de vroegere concurrent, gebeurde. En wat voor belang had bij
voorbeeld de inwoner van Haamstede bij wat zich in Hulst of Cadzand afspeelde? De zee
gaten waren immers in die tijd soms groter hinderpalen in het onderlinge verkeer dan in onze
dagen de oceanen! En de samenstellende delen van het gewest hadden een zo eigen, zelfstan
dig karakter, dat hier een provinciaal blad geen enkel bestaansrecht had, noch in de acht
tiende noch in de negentiende eeuw. Zodat in 1758 niet een Provinciale Zeeuwse Courant
haar geschiedenis begon, doch „slechts" een Middelburgse. De krant was een verschijnsel van
de stad, die weinig belangstelling had voor het platteland.
HOE totaal anders was bijvoorbeeld tijdens de eerste jaren van het Koninkrijk der Ne
derlanden de situatie te zelfder tijd in Drenthe, waar de Gouverneur des Konings,
mr. Petrus Hofstede, bewerkstelligde dat van overheidswege een provinciale krant werd
uitgegeven, teneinde voorlichting te geven over besluiten en maatregelen van de landelijke-,
provinciale- en plaatselijke overheid. Bovendien werd in dit blad gestreefd naar algemene
41
