ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. 3
taal San Bartelomé verloren, evenals een drie
luik uit het jaar 1554 voor het hospitaal van
de Drie Koningen. Andere, bewaard gebleven
werken zijn bijna onbekend. Zo bv. een
Transfiguratie (verz. Bonsor, slot van Maire-
na, Sevilla) en een Onbevlekte Ontvangenis
uit het jaar 1555 voor de krypte van de kapit
telkerk van Osuna. Ten slotte zijn er nog een
paar retabels o.a. deze van de Virgen de
Rocamador in de kerk Santa Maria de la
Asuncion in Alcala del Rio, van vóór 1547,
en in dezelfde kerk de Retabel van de H.
Anna uit het jaar 1558 over wier toeken
ning aan Sturm twijfel bestaat (12).
Na 1555 verdwijnt Sturm uit de oorkon
den die wij totnogtoe kennen. Het is onwaar
schijnlijk, dat hij, zoals de Kempeneer in
1563, naar zijn vaderland terugkeerde. Men
mag eerder vermoeden, dat hij rond 1555
overleed en in Sevilla werd begraven.
Werd zijn atelier nog een tijd lang voort
gezet door een van zijn leerlingen of van zijn
medewerkers? De reeds vermelde Retabel van
de H. Anna in Alcala del Rlo en vooral de
Retabel van Christus in de parochiekerk San
tiago te Ecija schijnen daarop te wijzen. Het
paneel van De Hemelvaart van Maria in Ecija
is een trouwe repliek van hetzelfde tafereel
in de retabel van de kerk Santa Maria in
Carmona. De zwakke compositie en de vrou
welijke heiligen zijn eveneens typisch voor
Sturm. Deze erg beschadigde retabel, die naast
De Visitatie en Jezus tussen de wetgeleerden
nog een aantal zelfstandige figuren bevat, werd
waarschijnlijk kort na 1555 voltooid (13). In
een andere kerk van Ecija, in Santa Maria,
herinneren de negen panelen van de Retabel
van de H. Laurentius eveneens zeer sterk aan
Sturm, doch zij dateren eerst van 1570 (14).
Wij bevinden ons nu terug op het terrein
van de gissingen. De enige zekere gegevens
waarover wij beschikken liggen tussen de jaren
1539 en 1555. Zij beginnen met de opdracht
voor de kerk San Pedro in Arcos de la Fron
tera en eindigen met deze voor de krypte van
de kapittelkerk van Osuna.
Naar blijkt uit de ons bewaard gebleven
retabels en oorkonden heeft Sturm steeds hard
en vaak overhaastig moeten werken om bin
nen de korte leveringstermijnen van drie tot
zes maanden de talrijke hem toevertrouwde
bestellingen te kunnen uitvoeren. Hij werd
weliswaar geholpen door leerlingen en, samen
met de overlast aan werk, verklaart dit de
vaak weerkerende zwakheden en tekortko
mingen. Wanneer hij echter rustig arbeidt,
zoals dit wel het geval schijnt geweest te zijn
voor de retabels van de H. Annakerk van
Triana en voor De Retabel van de Evange
listen van de kathedraal, stijgt het artistiek
peil van zijn scheppingen tot op een hoogte,
die hem naast zijn maniëristische tijdgenoten
een blijvende plaats moet verzekeren in de
kunstgeschiedenis.
(1) In vele gevallen werden de Nederlandse namen
eenvoudigweg in het Spaans vertaald of in zulke
mate geradbraakt, dat er van hun oorspronkelijke
vorm niets meer overblijft. Slechts een voor
beeld: Bergen-op-Zoom werd Bergas en el Zoom,
met het gevolg dat de uit deze stad herkomstige,
in Badajoz gevestigde schilder Cornelius van
Suerendoncq (XVIe eeuw) ten slotte in de Spaan
se oorkonden alleen nog als Cornelio de Vargas
voorkomt. Zie daarover de inleiding tot mijn stu
die over Vlaamse Schilders in dienst der konin
gen van Spanje, Davidsfonds, Leuven 1959.
(2) De oorkonden waaraan de in dit artikel opgeno
men gegevens worden ontleend werden geraad
pleegd door José Gestoso y Pérez (Ensayo de
un Diccionario de los Artifices que florecieron
en Sevilla desde el siglo XIII al XVIII inclusive.
3 bdl. - Sevilla 18991908) en José Hernandez
Di'az (Catalogo arqueológico y artistico de la
provincia de Sevilla, bdl. IIV, Sevilla 1939
1955). Van dezelfde auteur vermelden wij even
eens: Estudio de los edificios religiosos y objetos
de culto de la ciudad de Sevilla, saqueados y
destruidos por los marxistas, Sevilla 1936. Ten
slotte werden talrijke interessante oorkonden ge
publiceerd in de acht boekdelen Documentos para
la Historia del Arte en Andalucia, uitgegeven
door de Faculteit voor Wijsbegeerte en Letteren
der universiteit van Sevilla, 19271935.
(3) In het begin van de XVIIe eeuw werd de capilla
de los Flamencos in Santo Tomas gesmukt met
de krachtige, zéér Vlaamse Marteldood van de
H. Andreas van Juan de las Roelas (thans in het
museum van Sevilla). Enkele jaren later schilder
de P. P. Rubens in de Spaanse hoofdstad zelf
een gelijkaardig doek voor het hoofdaltaar van
de kerk San Andrés de los Flamencos in Madrid.
(4) Gestoso y Pérez, Ensayo de Diccionario, III,
64
