No. 3
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
Hagepreken.
HIER zijn heel wat hagepreken gehouden,
vermoedelijk meer dan u denkt. Om
u hiervan een indruk te geven sommen
we wel wat monotoon een aantal plaat
sen op waar één of meer van die verboden
godsdienstoefeningen gehouden zijn.
1566: Driewegen, Ellewoutsdijk, 's-Graven-
polder, 's-Heer Abtskerke, Heinkens-
zand, Hoedekenskerke, Kruiningen,
Nisse en Ovezande.
1567: 's-Heer Hendrikskinderen, Heinkens-
zand en Nisse.
1568: Baarland, Heinkenszand, Nisse, "Waar
de en Wemeldinge; vermoedelijk is er
toen bovendien nog een hagepreek ge
houden op het toenmalige eiland Wol-
f aartsdijk.
Of al deze bijeenkomsten veel succes op
geleverd hebben wagen we te betwijfelen.
De beeldenstorm.
ER is heel wat speurwerk nodig om een be
scheiden overzicht te krijgen van het
verloop van de beeldenstorm op Zuid-
Beveland. Is er elders op tal van plaatsen op
een onbetamelijke manier huisgehouden, hier
schijnt de beeldenstorm een kalm verloop ge
had te hebben, vooral dank zij het optreden
van de rooms-katholieke magistraten in de
beide stadjes Goes en Reimerswaal. Dit be
tekent evenwel niet, dat er totaal geen uit
spattingen zijn geweest.
Zodra de stedelijke overheid van Reimers
waal vernam, dat de beeldenstorm te Middel
burg en op tal van Walcherse dorpen een
voldongen feit was, liet ze de dekens en ge
zworenen van alle gilden op het stadhuis
komen om hen te verzoeken het geloof
hunner vaderen trouw te blijven, terwijl
de dekens opgedragen werd de juwelen en
kostbaarheden in alle stilte uit hun kerk
kapellen te halen en veilig op te bergen. Ter
bescherming van de aan de apostelen Petrus
en Paulus gewijde dekanale kerk, voorzien van
twaalf altaren, werd een wacht van zestien
man in het leven geroepen, die steeds een
magistraatslid tot hoofd had. Een paar maan
den later (27 oktober 1566) vaardigde de
magistraat een edict uit, waarbij alle in
gezetenen met eeuwige ballingschap, verlies
van hun rechterhand en de helft hunner goe
deren bedreigd werden indien ze wereldlijke
of ketterse predikanten in hun huizen zouden
ontvangen, herbergen of onderhouden.
De processies bleven normaal doorgang vin
den. Op 28 maart 1567 werden zelfs alle be
woners wijksgewijze bij elkaar geroepen,
waarna ze bij God „ende aller Sijn Heyligen"
moesten zweren de godsdienst waarin ze op
gevoed waren getrouw te blijven, de kerken,
godshuizen en hun dienaars te beschermen,
vreemde predikanten helpen verdrijven, ge
heime vergaderingen verstoren en indien ze
iets verdachts constateerden zo onopvallend
mogelijk de wettige overheid waarschuwen.
Het enige dorp waarvan we met zekerheid
weten, dat de (vermoedelijk weinige) beelden
gebroken zijn, is het kleine Bakendorp, des
tijds gelegen in de omgeving van Baarland.
Dit is niet gebeurd door de in- of om
wonenden, althans niet zelfstandig. In oktober
1566 kwam een aantal personen per schip,
vermoedelijk Vlamingen, die eerst de pastoor
van de preekstoel joegen en vervolgens de
kerk onderhanden namen. Toen enkele dagen
later een parket uit Middelburg aankwam
waren de daders natuurlijk al weg. Merk
waardig is, dat juist dit dorpje langer dan de
andere plaatsen op het eiland een pastoor
gehad heeft. Tussen 1577 en 1579 zijn de
geestelijken van de andere dorpen gevlucht
of hebben alimentatie gekregen: Bakendorp
had in elk geval in 1580 nog een eigen pastoor.
Tijdens de Goese kermis kwam daar het be
richt, dat te Middelburg de beeldenstorm had
plaatsgevonden. Door het krachtdadig optre
den van de Goese magistraat schijnt de grote
kerk niet of weinig beschadigd te zijn, hoewel
er toch samenscholingen in het gebouw hebben
plaatsgevonden. De beelden op het kerkhof
83
