Zeeuwse kroniek
90
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. 3
M. P. de Bruin
Slaven.
One three centuries removed
From the scenes his fathers loved,
Spicy grove, cinnamon tree,
What is Africa to mei
DIT zal in onze tijd nog een dichter schrijven,
die drie eeuwen verwijderd is van zijn vader
land Het bewustzijn van de ontheemde neger
richt zich naar zijn verloren vaderland, dat
behalve een junglegebied, oude culturen kende van een
hoog peil. Zij werden er uit weggehaald door de ver
tegenwoordigers van de blanke beschaving. Het zou
duren tot de tweede helft van de 18e eeuw eer de
tegenstanders van de slavenhandel zich weerden. „Maar
hoe fel de tegenstanders van de slavenhandel zich ook
weerden, hoezeer zij ook de politieke wind de
Revolutie en haar Rechten van den Mensch! mee
hadden, zij zouden nooit, en zeker niet zo spoedig,
succes hebben gehad wanneer niet andere oorzaken
hen te hulp waren gekomen. Economische overwegingen
huwden zich aan ethische", aldus dr. W. S. Unger in
zijn „Bijdragen tot de geschiedenis van de Nederlandse
slavenhandel", waarvan het eerste deel in 1956 ver
scheen (Economisch-Historisch Jaarboek, deel 26) en
het tweede deel begin van dit jaar uitkwam (deel 28).
T egenstanders.
ONDER de tegenstanders van de slavenhandel
mogen wij ook de in 1717 geboren Middelburgse
regent Willem Schorer rekenen, die ook op
ander gebied zijn tijdgenoten vooruit was: hij
keurde de pijnbank openlijk af en veroordeelde het
begraven in de kerken. Het anti-boek van ds. Frossard,
dat in 1789 enorme opgang maakte, werd een jaar
later door Betje Wolff, die in haar jeugd te Vlissingen
de slavenhandel meemaakte, vertaald.
Enige jaren te voren, had het proces Gregson-Gilbart
opschudding veroorzaakt. „Het ging over een vorde
ring van assuradeuren inzake het over boord zetten
van 150 ziekelijke slaven van een schip van de Liver-
poolse reder Gregson. Een paar jaar later verbood een
wet het overboord werpen van levende slaven onder
welke omstandigheden ook." Unger vermeldt in de
Aantekeningen achter het tweede deel, dat de bekende
J. W. Schulte Nordholt: „Het volk dat in duisternis wan
delt", 1957.
predikant Smytegelt op theologische gronden de slaven
handel verwierp.
Voorstanders.
DE Vlissingse stads-chirurgijn Gallandat, kind
toch der Verlichting aldus Unger, achtte de
slavernij met de vrijheid van het evangelie be
staanbaar. Hij deed hierbij een beroep op het
boek van de negerpredikant Capitein, die uit Afrika
gekomen, in ons land tot het Christendom was over
gegaan. Laatstgenoemde ging naar St. George d'Elmina,
waar hij zich behalve met het predikambt ook bezig
hield met de koophandel.
Wat zijn de argumenten van dr. Gallandat, vermeld
in de eerste Verhandelingen, uitgegeven door het
Zeeuwsch Genootschap (1769)?
„Indien men aanmerkt, dat door den slavenhandel
een groot getal nuttige menschen in 't leven behouden
worden; dat de slaven een veel beter leven in onze
Americaansche landen hebben dan in hun vaderland;
dat het voordelig is voor de negervolkeren, dat hunne
misdadigers door dezen handel voor altoos weg gevoerd
worden; en indien men daar en boven gade slaat de
voordelen, welke daaruit spruiten voor onze Ameri
caansche volksplantingen, alwaar de negers tot den
landbouw veel bekwaamer zijn dan de blanken of de
Americaanen, zal men moeten bekennen, dat het voor
deel, 't welk daar uit voortkomt zoo wel voor de
negervolkeren als voor de slaven, voor de kooplieden
in 't algemeen, en voor de volksplantingen in 't by-
zonder, de ongevoeglykheden of alle andere tegen
werpingen, welke men te berde zoude kunnen brengen,
verre te boven gaat."
Overigens gaf Gallandat aanwijzingen voor een
goede behandeling van de slaven.
In de 19e eeuw zullen Bilderdijk en Da Costa de
emancipatie op bijbelse gronden bestrijden.
Commercie Compagnie.
HET tweede deel van de studie van Unger steunt
grotendeels op het rijke archief van de Middel-
burgsche Commercie Compagnie, aanwezig in
het rijksarchief in Zeeland. Wars van elke
sensatie verhaalt de schrijver de fasen van de slaven
handel. „Driehoeksreizen kan men de slavenreizen, om
't even van welke Westeuropese slavenstad ook uit
ondernomen, noemen. Zo ook die der Middelburgsche
Commercie Compagnie. En evenals bij het Westeuro
pese handelsverkeer der late Middeleeuwen een „eco-
