ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. 4
bevindt zich de Gallo-Romeinse staat en het
Germaanse koninkrijk Boergondië. De Fran
kische potentaat Clovis, de eerste Christelijke
Merovinger, zetelend in Doornik, verenigt in
het begin van de zesde eeuw bijna geheel Gal-
lië, waaraan omstreeks 550 het ganse gebied
tot aan de Midden-Donau is toegevoegd. In
561 wordt dit rijk in vier parten verdeeld.
Omstreeks 640 komen de Karolingers aan de
macht, die de vier rijken weer verenigingen,
met als hoogtepunt het rijk van Karei de
Grote (768-814), Europa.
Verdeling van Europa in 843.
DE drie kleinzonen van Karei de Grote
beoorlogen hun vader en elkaar. In 843
bij het verdrag van Verdun, wordt het
rijk verdeeld in het Oostfrankische (Duits
land), het Westfrankische (Frankrijk) en het
middengebied, een lange smalle strook van
Friesland tot voorbij Rome. Dit laatste is het
Midden-Europa waarover wij al eerder spra
ken, het Europa van de vijf rivieren. Het is in
vele opzichten een eenheid, maar door zijn
langgerekte vorm is het tegen west en oost
moeilijk te verdedigen. In 855 valt het bij
legaat in drie delen uiteen: Italië, Provence en
Franche-Comté, Lotharingen waaronder
ook de Nederlanden behalve die bewesten
Schelde ressorteren. Het eerste deel komt aan
Duitsland, het tweede aan Frankrijk dat het
evenwel in 880 aan Duitsland afstaat. Het
derde, zelfstandige deel wordt in 870 tussen
deze beide landen verdeeld, maar valt in 925
aan Duitsland toe. Daarmee omtuint dit land
de vijf rivieren en schraagt het de spanning
tussen Noordzee en Middellandse Zee. Binnen
dit verband wordt Lotharingen in 959 in twee
hertogdommen verdeeld: Neder-Lotharingen
en Opper-Lotharingen. Onder Keizer Otto de
Grote (936-978) is het rijk van Karei de Grote
exclusief Frankrijk hersteld.
HET is Karei de Grote die Europa heeft
gesticht en aan de lage landen hun toe
komst heeft opengelegd. Doordat zijn
keizerrijk zich uitstrekte van Ebro tot Elbe
kwamen zij te liggen in die onmiskenbaar
centrale positie, op het kruispunt van de Ger
maanse, Latijnse en (later) Angelsaksische
werelden, het bevoorrechte territoir van han
del en doorvoer. Aan hem hebben zij hun
Europese roeping ten slotte te danken.
In het Europa van het midden waartoe
Vlaanderen, schoon leengoed van Frankrijk,
geografisch behoort langs de vijf rivieren,
ontplooit zich in de twaalfde eeuw de nieuwe
economische macht der steden: in de Neder
landen en in Noord-Italië, dan spoedig ook in
het Rijnland, de Provence, de Moezelstreek en
Zwitserland. Het Europa van de dertiende
eeuw is een geheel andere wereld dan dat van
de elfde eeuw. Met de Kruistochten (1096-
1270) verliest de feodale klasse haar macht
aan de bourgoisie van handel en industrie,
krijgt het westen contact met de verfijnde en
stedelijke structuur van het oosten. In de veer
tiende eeuw formeren zich de moderne staten
boven de stedelijke particularismen en daar
mee is een volgende stap gezet in de richting
van het Europese nationalisme, waarvan onze
tijd is vertrokken naar een nog grotere een
wording.
Verdeling van Midden-Europa.
VOOR wij die volgende fase hebben be
reikt zien wij nog eenmaal naar de lage
landen. „Vlaanderen en Brabant in het
Zuiden, Holland, Utrecht met Overijssel en
Gelre in het Noorden zijn de feodale „ato
men", waarin de Nederlanden door de ver
splintering van het hertogdom Lotharingen
uiteen zijn gevallen", zo formuleert J. Romein
het in het hoofdstuk „Feodale versnippering
1100-+ 1400" van „De lage landen bij de
zee". En P. Geyl, die in zijn Geschiedenis van
de Nederlandse stam ook een boek aan „De
feodale versnippering" wijdt stelt: nu
de ambtenarenstaat mislukt is, brengen per
soonlijke banden van trouw en afhankelijk
heid van grondbezit overnieuw geleding in de
anarchie; nu het wijd verband van het natio-
naliteitloze rijk heeft losgelaten, zijn meteen
een groot getal van kleine politieke gemeen-
104
