No. 4
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
reeds uitgestippeld" (Geyl) of „Kareis hou
ding bewijst de waarheid van Macchiavelli's
woord, dat een staat door dezelfde krachten
die hem hebben geschapen in het leven
wordt gehouden" (Pirenne). Bernard legt het
accent weinig anders. De militaire avonturen
van Karei in de richting van Rijn of Alpen
legden zijn gewesten een zware last op. Hij
had geen zin voor realiteit, geen takt, anders
had hij de onderdanen van zijn erflanden
liever verder op de weg der eenheid geleid.
Boergondisch patriotisme bestond nog niet;
Brugge en Dyon hadden nog weinig gemeen.
Bernard meent dat die eenheid alleszins in het
perspectief lag. „De as Dyon-Amsterdam is
niet minder of meer natuurlijk dan de as Nice-
Duinkerken of Brest-Pontarlier. Maar Frank
rijk is geschapen ten koste van geduldige,
eeuwenlange offers." Geyl denkt daar anders
over: de Boergondische politiek was zuiver dy-
nastisch, aan alle nationalisme vreemd; het
Boergondicisme was uit zijn aard de negatie
van alle natuurlijke staatsvorming, alleen het
temperament van Karei leidde tot de vroeg
tijdige catastrofe. Maar Geyl schrijft dan ook
de geschiedenis van de Nederlandse stam en
kan de Franse invloed in de lage landen niet
goed verkroppen.
Bernard stelt deze gebeurtenissen krachtens
zijn taakopvatting in Europees verband en ziet
hen als een onheil voor het lot van Europa, nu
de buffer tussen Frankrijk en Duitsland is
weggevallen. Er gebeurt na 1477 namelijk nog
meer. De koning van Frankrijk stelt een plan
op om de Nederlanden met Franse heren en
Duitse vorsten te verdelen, zulks gesteund door
het herlevend provincialisme. Frankrijk an
nexeert o.a. het hertogdom Boergondië. Het
enige kind van Karei, zijn dochter Maria van
Boergondië treedt, in desolate omstandig
heden, in een verstandshuwelijk met de Habs-
burger Maximiliaan van Oostenrijk. Nooit, zo
schrijft Pirenne, „heeft een politiek huwelijk
zulk een invloed gehad op de toekomst van
Europa. Het verenigde de jonge Boergondische
staat met het veelsoortige conglomeraat van
door de Habsburgers geregeerde landen en
veroordeelde daardoor Boergondië de gevolgen
van de combinaties van dit uiterst eerzuchtige
en op macht beluste vorstenhuis te ondergaan;
maar tevens werd het de aanleiding van de
langdurige strijd tussen de Habsburgers en
Frankrijk, een strijd, die tot in de negentiende
eeuw zou duren. Plotseling kreeg Oostenrijk,
dat zo geheel op de Donau-landen georiën
teerd scheen te zijn, tussen de twee grote mo
gendheden van West-Europa vaste voet aan
de Noordzee." Door de nodeloze Franse veld
tochten in Italië ontstaat vervolgens meer en
meer toenadering tussen Spanje en het Habs-
burgse huis en in 1496 huwt de Spaanse kroon
prins de dochter van Maximiliaan, en Filips
de Schone, Maximiliaans zoon, met een Spaan
se prinses. De natuur werkt voor de Habs
burgers, want van de erfgenamen voor de
Spaanse troon blijft ten slotte slechts Filips in
leven. Zijn zoon Karei V wordt in 1516 koning
van Spanje en in 1519 Rooms keizer van de
Habsburgse landen. Als oud erfgoed bezit hij
Boergondië, zonder het hertogdom van die
naam en zonder Lotharingen. In dit vorsten
huis kan geen nationaal gevoel bestaan voor
zoveel uiteenlopende landen. De tachtigjarige
oorlog, die de Nederlanden tegen zijn zoon
Filips II beginnen, is er een bewijs van.
Geografische
realiteit van Midden-Europa.
VOOR dit kruispunt van belangrijke hi
storische lijnen citeert Bernard de histo
ricus Gonzague de Reynold, aan wie hij
zich zo verwant voelt. Van zijn opvattingen
geven wij een parafrase. De Boergondiërs
hebben niet bestaan, maar zij hebben ons een
schat nagelaten, een noodzakelijkheid, een
idee. Waar de geschiedkundige feiten op een
mislukking zijn uiteengelopen, spreken de geo
grafische voor zichzelf: Boergondië heeft in
die zin bestaan. Men zie slechts de twee hoek
stenen, de Provence en de Nederlanden, de
Middellandse Zee en de Noordzee. Rugge-
graat is een natuurlijke vaarweg, de Rijn, met
de aan hem evenwijdige Maas en Moezel, die
zich rijgt aan de Saóne en de Rhone. Aan de
107
