ZEEUWS TIJDSCHRIFT
No. 4
oostkant strekt zich in het middelste deel de
Jura uit, van Bazel sleutel tot de Rijn
tot aan Genève sleutel tot de Rhone.
Dit stelsel van rivieren tussen twee zeeën
is tevens een avenue van steden, die vertrekt
van Londen via de Theems- naar de Rijn
delta, die op elkaar betrokken zijn. Aan de
lage oevers van het continent verwijdt de
delta zich en rijen zich de Vlaamse en Neder
landse steden aaneen. De aansluitende Rijn
steden vinden vervolgens hun voortzetting in
een tweede ruimte, die van de Zwitserse ste
den. Deze geven door middel van de Alpen
passen toegang tot een derde ruimte die van
Noord-Italië, tussen Genua en Venetië, met
Milaan in het midden. Over de Apennijnen
heen treffen wij Florence en Pisa aan en de
weg naar Rome. Aan de andere zijde bereikt
men door de bifurcatie van Maas en Moezel,
Lotharingen en Frans Boergondië, Dyon,
Lyon; Provence, Avignon, Marseille, de mon
ding van de Rhone; de havens van Ligurië,
Genua en verderop Pisa.
Deze stedelijke zone vertegenwoordigt
aldus nog steeds Reynold sedert de elfde
eeuw de slagader van de goederenhandel en
van andere invloeden. De andere aderen zijn
op deze slagader geënt. Allereerst via de Zwa-
bische steden de Donau. De lage landen liggen
halverwege de Flanzeatisch-Scandinavische en
de Portugese handelscentra. De mediterrane
handel heeft als grote emporia Marseille, Ge
nua, Pisa en Venetië. De ontdekking van de
Nieuwe Wereld opent een nieuwe lijn naar de
Vlaamse steden, die het zenith van hun bloei
bereiken.
DEZE geografische beschouwingen leiden
tot de conclusie, dat het in zijn uiter
lijke vormen wisselende Boergondië
niet toevallig op deze aardrijkskundige as van
het westen is uitgezet en sedert 843 een buffer
is tussen Frankrijk en Duitsland, die er door
gescheiden en tegelijkertijd verenigd zijn.
Boergondië correspondeert met het centrale
stelsel van Europese verbindingen. Het heeft
een materiële en een geestelijke zin, is Midden-
Europa. Boergondië vanuit Bazel ziet men
wat Nederland en de Provence verbindt
heeft zijn rol gespeeld in het lotgeval van vele
volken: Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk,
Engeland, Italië, Portugal, Zwitserland, Lu
xemburg, België, Nederland. Boergondië is
nooit concrete realiteit geworden, maar heeft
de anderen geholpen werkelijkheid te worden.
En bovendien, niets sterft in de geschiedenis:
de diepe noodzaak waarop Boergondië heeft
getracht zich te vestigen bestaat nog steeds.
Wij komen hierop nog terug.
De 17 Nederlanden.
IN 1543 heeft zoals wij al memoreerden
Karei V drie miljoen mensen in de zeven
tien Nederlanden verenigd, van Groningen
tot Luxemburg en Artois, het ,,balcon van
Europa", waarvan het lotgeval in gouden let
ters in de „Zeeuwse deltais geschreven. Met
dit laatste bedoelt Bernard kennelijk het eco
nomische landschap dat in Antwerpen zijn
middelpunt vond. Zij vallen ten naaste bij met
de huidige Benelux samen. Met de Pragmatieke
Sanctie van 1549 weet Karei Y de Kroon in
deze gewesten onverdeeld erfelijk te maken.
De feodale versnippering maakt plaats voor
de moderne eenheidsstaat, zo zegt Romein. De
gewesten vormen één volk, één economisch en
cultureel geheel, een godsdienstige eenheid nog.
Tekenen van taalstrijd zijn nog niet te be
speuren. In het huidige Nederland en in
Vlaanderen spreekt het volk en de kleine
burgerij een Diets dialect (Vlaams, Hollands,
Brabants). In de steden, ook in het noorden,
spreken velen Frans. In Antwerpen komt twee
taligheid veel voor. Geyl zegt er, van het
oogpunt van de Nederlandse stam uit, het
volgende van: het nationale gevoel wierp de
Walen niet uit; maar zodra het door de bot
sing met de monarchie plotseling op eigen
benen zou moeten staan zou het ernstig op
de proef worden gesteld. En Bernard: niets zou
verhinderen dat het nationale bewustzijn zou
doorbreken, zo niet grote onhandigheden zou
den worden begaan
108
