De geschiedenis van de Beneluxda
Hypotheek en perspectief in het achterland van de delta
No. 4
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
De verschijning van de geschie
denis der Beneluxlanden door
Henri Bernard geeft aanleiding in
de economisch-geografische gege
vens van het achterland van de
delta te zoeken naar wat historisch
constant is. Bernard doet ons de
eer aan steeds te spreken over de
Zeeuwse delta als fundament aan
vankelijk van het hele Boergon-
dische rijk, later van Benelux. Wij
zullen zo bescheiden zijn aan te
nemen, dat hij de delta bedoelt
waarin met grote letters de namen
van Rotterdam, Antwerpen en
Gent vroeger ook Brugge
geschreven staan, maar tegelijk zo
ambitieus in zijn woordgebruik een
bevestiging te zien van de perspec
tieven van het door deze steden
omklemde gebied.
Natuurlijk heeft de geschiedenis
geen kracht van bewijs. Daarom
stellen wij naast de suggestie van
de constanten die zij ons wél ken
baar maakt, een kritische beschou
wing van de economisch-geogra
fische factoren die in onze tijd
nog werkzaam zijn. Het perspec
tief dat zich, aldus vastgesteld,
sedert eeuwen manifesteert zal dan
de kwaliteit van een roeping heb
ben. Wij zijn er ons van bewust,
dat wij op deze wijze aan het
profeteren zijn geslagen, zowel
naar het verleden als naar de toe
komst, overigens op gezag van,
door ons zelf gekozen, bronnen.
Alzo doende blijft er een marge
van subjectief interpreteren, maar
komen zij die „de gevangenen van
hun aantekeningen" zijn genoemd
achter een objectievere waarheid?
Het stuk is lang geworden. Wie
naar de plaats van Zeeland zoekt
komt vanzelf via Benelux op
Europa, met zijn natuurlijke gele
ding op de grens van Frankrijk en
Duitsland die zich voortzet tot
aan de Middellandse Zee. Al heb
ben ook vóór Bernard historici
de feiten op soortgelijke wijze uit
gelegd, wij kennen geen werk dat
deze systematiek zo consequent
toepast. Bovendien zijn wij de
laatste jaren gewend elkaar na te
praten over ons natuurlijke achter
land, zodat wij hebben vergeten te
ontdekken waarin dit bestaat. Ons
positiekiezen mag dus wel breed
voerig worden toegelicht.
Drs. M. C. Verburg
BENELUX, TERRE COMMUNE, gemeenschappelijk, men zou
kunnen zeggen Eurogemeenschappelijk land. De Benelux als
microcosmos van Europa zoals de ondertitel luidt een
veld van krachten als projectie van de West-Europese macro-energie.
Het beginsel van deze studie is weergegeven in het boek van H. Brug-
mans over de oorsprongen van de Europese beschaving: het Christen
dom en Europa zijn van oudere datum dan de Europese naties, die
dan ook exponent zijn van de eerste twee verschijnselen en niet om
gekeerd. De door nationalistische koortsen bevangen historici uit de
negentiende eeuw hebben deze waarheid miskend. Aan het eind van
de twaalfde eeuw, onder het pontificaat van Innocentius III, „suzerein
van Europa", is Europa één in zijn diversiteit en bereikt de middel
eeuwse beschaving haar hoogtepunt. Spoedig echter paart zich aan
de ontwikkeling van de staten een dynastiek, nationaal en economisch
particularisme, dat zijn paroxysme bereikt in de negentiende en de
eerste helft van onze eeuw: de totale verzaking van het begrip van
Europa als een systeem van betrekkingen. Van Europa zal pas weer
sprake zijn na 1948, onder de angsthypnose van de communistische
staatsgreep in Praag. De Beneluxlanden hebben die weg naar Europa,
met koel verstand overigens en eerder, gewezen.
1) Bespreking naar aanleiding van Henri Bernard, Terre commune. Histoire des Pays de Benelux, micro-
cosme de l'Europe, 704 blz., uitgegeven bij Brepols, Brussel, 1961 (245 big. Frs.).
101
