Multatuli in Zeeland - - Dr. P.J. Meertens Aan de nagedachtenis van mijn oude vriend Dr. Julius Pee (1871- 1951), de toegewijde Multatuli- kenner. Men kan denken over Multatuli zoals men wil, maar men kan bezwaarlijk ontkennen dal hij zo niet de grootste, dan toch één van de grootste schrijvers is uit onze letterkunde en zeker de belangrijkste uit onze negentiende-eeuwse literatuur vóór '80. En verder is het moeilijk tegen te spreken dat geen ander schrijver uit die periode een zo grote in vloed heeft gehad op het denken van ons volk als hij of men dat nu toejuicht of betreurt. Multatuli was een revolutionair, zijn Max Havelaar een boek zoals er nooit tevoren een in Nederland verschenen was, en zijn stormachtig optreden verwekte in het knusse, gezapige leven van een eeuw geleden een sensatie, die velen met schrik en afgrijzen, maar vele anderen met vreugde vervulde, omdat zijn woord voor hen een bevrijding betekende uit een sleur en een traditie, waaruit zij zich zonder zijn bezielend voorbeeld nooit hadden durven losmaken. Ook in Zeeland heeft het optreden van Multatuli zijn sporen nagelaten, en in 't bijzonder in Middelburg. In het derde kwart van de vorige eeuw behoorde het grootste deel van de bevolking van Middelburg althans in naam nog tot de Hervormde kerk. Terwijl de aristocratie ge durende de maanden die zij niet op haar buitenplaatsen doorbracht 's zondagsmorgens de Waalse kerk bezocht, kerkte de burgerij in de drie kerkgebouwen van de Nederduits Hervormde gemeente. Wel had een kleine groep zich in 1834 van deze afgescheiden, maar verreweg de meeste leden van deze Christelijk afgescheidene Gereformeerde ge meente behoorden tot de smalle gemeente, en de aristocratische miljonair Jhr. Willem Versluys was in hun kring een eenling. De Hervormde predikanten behoorden tot de ge matigde orthodoxie, en Middelburg kon zich de weelde veroorloven, begaafde sprekers te beroepen als de predikant-dichters J. P. Hasebroek (1849-1851) en J. J. L. ten Kate (1850-1860). Hoewel pas in 1856 met dr. F. P. J. Sibmacher Zynen de eerste predikant van uitge sproken vrijzinnige richting er zijn intrede deed, heerste er ook voor die tijd al een 2

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1965 | | pagina 6