Mededelingen van het Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen
Het eigene van het Amerikaanse idealisme
Op 10 maart 1965 hield dr.
J. Schulte Nordholt een lezing
voor het Zeeuwsch Genoot
schap met als onderwerp: Het
eigene van het Amerikaanse
idealisme.
Spreker zette uiteen, dat in
Amerika, waarbij we dan
meestal denken aan de Ver
enigde Staten, de mens van
het begin af aan, komende
uit de Europees-Puriteinse
sfeer van zijn moederland,
enorm sterk de invloed van
dit machtige continent onder
gaan heeft: for a
transitory moment man must
have held his breath in the
presence of this continent,
compelled into an aesthetic
contemplation he neither un
derstood nor desired, face to
face for the last time in
history with something com
mensurate to his capacity for
wonder." (F. Scott Fitzgerald
in The great Gatshy).
Vooral bij de eerste, nog pu
riteinse, dichters, die Amerika
beschrijven zijn deze uitbun
dige bespiegelingen vaak ge
kleurd door mercantiele bij
gedachten: three
harvests more, all greater
then your Wish" (Michael
Drayton).
Een ander geluid werd in de
achttiende eeuw vernomen:
Buffon en anderen beweer
den, dat het Amerikaanse
klimaat tot degeneratie en
verzwakking moest leiden.
Jefferson (Notes on Virginia)
en Franklin wisten hun argu
menten echter afdoende te
weerleggen.
Misschien heeft niemand het
idealisme van de simpele
landman zo direct onder
woorden gebracht als de
Franse kolonist J. Hector St.
John de Crèvecoeur: Letters
from an American farmer.
„Here individuals of all na
tions are melted into a new
race of men, whose labours
and posterity will one day
cause great changes in the
world. Americans are the
western pilgrims who are
carrying along with them
that great mass of arts, scien
ces, vigour, and industry
which began long since in the
East; they will finish the
great circle." En Jefferson:
„Those who labour in the
earth are the chosen people
of God, if ever He had a
chosen people, whose breasts
He has made His peculiar de
posit for substantial and
genuine virtue."
In de 19e eeuw, als het ooste
lijk deel van Amerika al lang
zamerhand aan de industria
lisatie ten offer valt, komt de
betekenis van het nog onbe
dorven westen sterker uit:
Frederick Jackson Turner
ziet, ietwat overdreven, in
alle grote Amerikaanse staats
lieden Westerns. Het demo
cratische denken is voor hem
slechts mogelijk vanuit agra
risch standpunt. „Jefferson
was the first prophet of Ame
rican gospel, it is clear that
Western influence was the
dominant element."; en ver
der spreekt hij over „the
perennial rebirth of America
in the West."
De religie zelf wordt door
deze gedachtengang beïn
vloed. Langzamerhand preekt
de Kerk niet meer een hemels
evangelie, maar een sociaal
evangelie (social gospel). De
noodzaak tot uitdragen van
dit evangelie onder andere,
minder begunstigde volken,
drijft Wilson tot inmenging
in de eerste wereldoorlog, en
tot de oprichting van de Vol
kenbond. [Een andere uiting
van dit idealisme is in zijn
eigen land juist de Monroe-
leer, het isolationisme, de
angst voor Europa]Hetzelfde
missie-gevoel heeft Roosevelt
in de tweede wereldoorlog
geleid. Wij mogen dit naïef
vinden, Europa heeft er in
ieder geval zijn vrijheid aan
te danken.
In de relatie AmerikaEuro
pa moest echter dit idealisme
tot een reactie leiden. Henry
James is de chroniqueur van
de tegenstellingen tussen het
idealistische Amerika en het
ervaren, harde, corrupte Eu
ropa. Het eerst vinden we
deze gedachtengang beschre
ven in 1851, dus nog in de
optimistische tijd, door Her
man Melville in Moby Dick.
Pas na de eerste wereldoor
log werd dit boek in Amerika
populair! De droom blijft ech
ter levend; zij tracht zich te
uiten. Dwars tegen de „expe
rience", de teleurstellingen, in,
ziet zij haar vervulling op mo
derne wijze: door bewegelijk
heid. „Let us get America
moving again", was de voor
naamste leuze van Kennedy in
1960. Nog steeds wordt deze
beweeglijkheid, deze openheid
belaagd. Het idealisme komt
vooral tot uiting onder de
negerbevolking van Amerika.
I have a dream that one day
this nation will rise up and
live out the true meaning of
its creed: „We hold these
truths to be self-evident that
all men are created equal
I have a dream that one day
every valley shall be exalted,
every hill and mountain shall
be made low, the rough pla
ces will be made plain, and
the crooked places will be
made straight, and the glory
of the Lord shall be revealed
and all flesh shall see it to-
86
