De gemeentelijke herindeling speelt dus een grote rol. Hier weer een dwarsverbinding. Liberalisatie van
de bouwstromen maakt meer kans met 34 dan met 89 gemeenten, zoals 9 grote waterschappen het
gesprek met waterstaat beter kunnen voeren dan 623 polders en zoals de maatschappelijke begeleiding
beter zal gedijen in een kader van grote eenheden, om daarmee dan weer het Deltaplan maatschap
pelijk profijtelijker te maken.
Helemaal aan het eind dan de verzorging van een waar cultuurlandschap en de planologie die het
perspectief verder en vager trekt, zich onderscheidt van de actieprogramma's in alle sectoren,
maar tegelijk in zekere zin „plaatsaanduidend" moet zijn.
Hiermee is het programma aangeduid. Geen programma voor de nieuwe Commissaris
der Koningin in Zeeland in zijn komende ambtsperiode van naar wij hopen de volle tien
jaar; voor hem en het Provinciaal Bestuur alleen een meer-dan-gebruikelijk consistente
visie. Toch weer wel een programma, omdat zij die hebben meegewerkt aan deze unieke
publikatie, er voor zullen vechten. Geen verantwoordelijkheid dus voor de inhoud op de
schouders van het bestuur. Wel een „multi-purpose" programma, een integratie van alle
sectoren, een geheel dat veel meer is dan de som van de delen.
Karakteristiek tot voor kort is voor deze provincie geweest de opvatting dat een verwor
venheid voor de ene gemeente verlies voor een andere is, of het nu het bouwvolume, een
industrieterrein of een sporthal betreft. Ook bij bedrijven kwam men dit verschijnsel tegen
wanneer een nieuwe vestiging zich aankondigde. Groeiend is het inzicht dat het principe
van de superieure optelsom ruimte schept. Dat zoals de les elders leerde het gra
ven van een kanaal ook het vervoer per spoor en dat over de weg doet toenemen; dat
ratiobouw de kleine aannemers niet uitroeit, maar juist werk voor hen schept; dat de
nieuwe bedrijven in Terneuzen door het aantrekken van mensen de arbeidsmarkt juist
ruimer maakt dan voorheen toen velen wegtrokken. Laten wij vooral deze instelling be
vorderen.
96
