in de verantwoording gezinspeeld mensenwerk blijft
feilbaar.
Heel duidelijk kan men het verschil in atmosfeer"
direct zien op de, typografisch zo mooie, titelpagina
met zijn rood en zwart en het fraaie wapen der Smal-
leganges. Het bestorven rood van de oude letter en
de tint rondom de wapengravure, geven een totaal
ander effect dan de frisrode letters en het omtrekloze"
scherp-zwarte wapen van de reproductie hoe aan
trekkelijk die er ook uit ziet!
Over dit verschil in nuance, deze absolute scheiding
tussen *oud en nieuw, moet men heenstappen wanneer
men van de nieuwe Nieuwe Cronyk genieten wil.
Hoe hartstochtelijker men van het echt-oude houdt,
hoe gemakkelijker men dit misschien kan. Men aan
vaardt dan dit nieuwe boek als een goede reproductie,
noodzakelijk gemaakt door de grote schaarste aan ori
ginele exemplaren. Het boek is ook in deze vorm nog
niet goedkoop, maar thans kan men toch voor minder
dan vierhonderd gulden, dat is dus een vierde a een
vijfde deel van de waarde van een volkomen compleet
oud exemplaar, een geheel volledige nieuwe krijgen in
een lederen band, en voor exemplaren in een imitatie-
lederen band ligt de prijs nog lager.
Kan men of kon men, want de 600 exemplaren die
gedrukt werden, zijn alle bij inschrijving geplaatst, en
er liggen enkel nog een zeer beperkt aantal exem
plaren in losse vellen die in de band kunnen worden
gezet voor teleurgestelden van buitenaf", buiten de
provincie of Zeeuwen uit den vreemde, die te laat van
het bestaan van deze heruitgave hebben gehoord.
Voor de initiatiefnemer, de heer Carrière, is het een
grote voldoening dat een zo kostbaar en gespeciali
seerd boek in een provincie met een gering aantal
inwoners in déze oplage geheel kon worden geplaatst:
dat is een unicum. Het is het beste bewijs, dat de
Cronyk de Zeeuw na aan het hart ligt.
Dr P. J. Meertens schreef voor deze editie een korte
levensschets van Mattheus Smallegange (1624-1710)
van wie helaas niet veel bekend is, en een zeer be
knopt gehouden waardering van de Cronyk. Gedrukt
in gothische letter, en op een los blad papier, is deze
inleiding bijgevoegd. Dr Meertens is zeer kritisch: hij
waardeert de platen (tachtig stuks) meer dan de tekst.
Mattheus Smallegange is allerminst een geschiedschrij
ver. Zijn boek is een compilatie van allerlei bronnen
en gegevens, en nergens geeft hij een eigen visie. De
betekenis ervan ligt dan ook niet zo zeer in de tekst
als wel in de platen" schrijft hij. Dit moge zo zijn
voor mij ligt de waarde van het boek, waaraan ik dus
van oudsher verknocht ben in het geheel. De bete
kenis is mogelijk samen te vatten in een vraag: wat
zou Zeeland zijn zonder de Nieuwe Cronyk"? Zijn
we als Zeeuwen niet doodgewoon trots op deze eer
biedwaardige foliant?
Een hoop daarom: dat het werk in zijn moderne uit
voering niet als een soort status-symbool ongeopend
te prijk zal liggen in boekenkasten, maar dat het
wérkelijk weer zal worden gelezen. Mogelijk komen
de oude lezenaars, practische dingen, dan weer in
zwang. Dan leest men, over tijden die ook in Smal-
leganges jaren helaas" voorbij waren:
,,De Meiskens dat boven alle andere natiën te ver
wonderen staet, quamen onbesmet en ongevioleerde
Maegden in haer lieder echte. En was 't sake dat'er
eenige Meiskens in 't wilt leven, of in 't heimelijk te
schande gekomen waren, die en konden tot geenen
tijden in der echte komen, hoe schoon, hoe rijkke,
ofte hoe jonk dat sy waren. Maer de Maegden namen
haer Mans als een ziele, een leven en een lichaem,
waar uit men gemeinlijk dat spreekwoord in Zeeland
noch seit, Man en Wijl, zijn twee Zielen in een Lijl.
Verder en dochten sy noch en begeerden sy niet, ende
plegen niet te seggen, waer is mijn Man: maer, waer is
mijn echte; och, hoe verre is 't nu van daer". (pag. 67).
Doch ook in Smalleganges tijden viel er nog veel te
prijzen:
Nergens meer gesprek tusschen Godt en de men-
schen, of van Godt onder de menschen; nergens siet
de opgaende of nederdalende sonne meer gebogen
knien of gevouwen handen"; ,,Een volk dat dus Godt
ontsiet, kan sich niet anders als wel dragen onder de
menschen,,De inwoonderen zijn ook goetaerdig,
rond en oprecht van gemoed; soo dat in geheel Ne
derland al van outs gebruikt wert dit spreekwoord;
Goed rond, goed Zeeuws, als men yemand tot open-
hertigheit en ongeveinstheit wil aenmanen,,Dese
aengebooren deugt moekt haer goede kenners, en on-
versoenelijke haters van alle pluimstrijkers en bedrie
gers" (pp. 316-7).
Wanneer we heel goed Smallegange herlezen en ons
zijn Zeeland voor ogen roepen, is er mogelijk wat
minder reden op hoovaardigheid aangaande het heden.
275
