Emile Lockefeer n.v.
TEXTIELFABRIEKEN
HULST
TERNEUZEN
en niet onder stoelen of banken stak. Hij heeft
grote invloed gehad o.a. op F. M. Wibaut, de
latere wethouder van Amsterdam. In 1895 werd
de Middelburgse afdeling van de S.D.A.P. op
gericht, door Jan Mullié, Bimmel en de jong
gestorven Bayens. Mr. Goswijn Willem Sannes
was het eerste gemeenteraadslid voor de
S.D.A.P. in Middelburg.
Wat betreft het godsdienstig leven moet opge
merkt worden, dat tot 1860 de dominees in
gematigd orthodoxe trant preekten. Daarna
won de orthodoxie veld, waardoor de belang
stelling voor de kerk bij de meer ontwikkelde
burgerij daalde. De liberalen moesten echter
gaandeweg aan macht inboeten. Hoewel de
R.K. bevolkingsgroep al sedert 1850 in getal
alle andere groepen overtrof, speelde ze toch
geen enkele rol van betekenis. Waarschijnlijk
behoorden de leden voor het grootste deel tot
het proletariaat. Tekenend is in dit opzicht de
gewetensvraag waarvoor de Middelburgse ge
meenteraad zich in 1913 gesteld zag, toen nl.
voor de vacature van een leerkracht van het
Stedelijk Gymnasium als no. 1 op de voordracht
was geplaatst een Rooms-Katholiek, en als no.
2 een lerares. Men koos van de twee kwaden
het minste en benoemde de vrouw.
Voor al of niet zinvolle vrije tijdsbesteding was
er in Middelburg volop gelegenheid. De hogere
standen hadden over het algemeen weinig be
langstelling voor wetenschap en kunst. Des te
meer voor de jacht en luxe diners.
Men sprak en las veel Frans, de Franse gouver
nante was in deze Zeeuwse miljonairsgezinnen
nog altijd de rigueur. Vooral na de aanleg van
de Zeeuwse spoorlijn bezocht men geregeld Den
Haag.
Omstreeks 1870 waren er op Walcheren zeker
nog 40 volledige equipages. Spelerijden of dui
nenrijden in Domburg leidde allengs tot het
nemen van zeebaden (1830), en de aanleg van
Badpaviljoen en Badhotel (1860). Verder waren
er de lezingen van het Zeeuwsch Genootschap
der Wetenschappen. Voor de niet tot deze se
lecte kring' toegelatenen was er het Natuur
kundig gezelschap, de Vereniging V.W., de Mij
tot Nut van 't Algemeen, de Vereniging Uit het
Volk voor het Volk, Ons Huis.
Er bestond een opgewekt muziekleven: de zo
meravondconcerten in het Schuttershof, de In
strumentale. In het Kunstmuseum werden elk
jaar drie tentoonstellingen gehouden van (ou
derwetse) schilderijen. De Haagse School was
taboe tot omstreeks het jaar 1900 kunstenaars
zich vestigden in Veere en Domburg.
Ondanks al deze mogelijkheden tot vermaak
buitenshuis, noemt Nagtglas de Middelburgers
toch zeer huiselijk. Ook dit is een facet van het
leven in die tijd: veel visite, veel familieleven,
uitgebreide familierelaties en het onderhouden
van betrekkingen met de leden van het eigen
kleine coterietje.
In 1914 waren het de Belgische vluchtelingen,
die met de walm van patates-frites voorgoed
de rust van Middelburg verstoorden.
30
