ten en de polders ot waterschappen in het
oostelijk deel van Walcheren toe te voegen
aan het waterschap Walcheren. Deze voor
stellen hebben de Provinciale Staten op 3
juli 1964 aanvaard, door het vaststellen van
de daarvoor ontworpen reglementen. Nadat
korte tijd daarna de Koninklijke goedkeuring
op deze waterschapsreglementen is verkre
gen, zijn voornoemde waterschappen op 1
januari 1965 in werking getreden.
Zodoende zijn er thans 10 grote water
schappen in Zeeland, nl. Schouwen-Duive-
land, St. Philipsland, Tholen, Walcheren,
Noord-Beveland, de Breede Watering van
Zuid-Beveland, Het Vrije van Sluis, De ver
enigde Braakmanpolders, Het Axeler am
bacht en Het Hulster ambacht.
Lit.: P. H. Gallé, 1963. Beveiligd Bestaan, Grondtrek
ken van het Middeleeuwse waterstaatsrecht in Z. W.
Nederland en hoofdlijnen van de geschiedenis van het
dijksbeheer in dit gebied (1200-1963). Diss. Leiden. (Met
uitvoerige literatuurlijst over het Zeeuwse waterschaps
recht).
Ga.
WATERWEGEN (zie ook scheepvaartgeschie
denis).
WEMELDINGE. Het dorp Wemeldinge ligt
bij de uitmonding van het Kanaal door Zuid-
Beveland aan de Oosterschelde.
Het telde 2554 inwoners op 31 december
1965 en is bijna geheel protestant. Fruitteelt
en landbouw zijn de voornaamste bestaans
middelen. Er is veel bedrijvigheid door het
kanaal, het Rijksinstituut voor Visserijonder-
zoek op de Oosterschelde is hier gevestigd.
De naam Wemeldinge, genoemd in 1222 is
een afleiding van de persoonsnaam Wim-
mo. Men neemt aan dat W. in de middel
eeuwen geen eiland was, hoewel het tot
1506 een eigen dijkbestuur had.
Mogelijk is de eerste bewoning van W. om
de kerk geweest. Maar de Dorpsstraat die
op een langgerekte hoogte (kreekrug) ligt
was vanaf de middeleeuwen tot het begin
van deze eeuw de dorpskern. De parochie
kerk wordt in 1233 genoemd.
De tegenwoordige kerk is gebouwd op een
hoogte. Toren en koor zijn uit het eind der
14e eeuw, schip, zuidbeuk en consistorie
uit 1500. De toren, laatst gerestaureerd in
1960, had hoektorentjes, die in 1607 zijn af
gebroken. Tal van posten in de kerkreke
ningen wijzen op herstellingen waardoor het
gebouw onherkenbaar is veranderd. Origi
neel zijn nog de natuurstenen pilaren met
de dubbele koolbladkapitelen en de bakste
nen kraalprofielen aan enige koorvensters.
In de muren van het koor zijn een aantal
laat-gothische grafstenen ingemetseld waar
onder een Wilgefortiszerk. In de kerk, die
gewijd was aan St. Martinus, waren vier al
taren, voor St. Jacobus Ap., de Heilige
Maagd, St. Nicolaas en St. Wilgefortis.
In de buurtschap Zwake stond een Maria
kapel, genoemd in 1419.
Na 1503 wordt de Paardekapel genoemd,
ook aan Moeder Maria gewijd, maar mis
schien niet dezelfde. Tussen Wemeldinge en
Kapelle stond het St. Jansheren klooster.
Wemeldinge was een der vijf plaatsen op
Zuid-Beveland waar begin december 1578
een Hervormde predikant zijn intrede deed.
Dit was Ghelein Adriaansz. Uit de kerkreke
ningen blijkt dat na 1596 en de volgende
jaren de Reformatie hier meer aanhangers
kreeg. Wemeldinge was toen met Katten-
dijke verenigd.
Wemeldinge had drie „vliedbergen". Eén
ten noorden van de kerk, in de vorige eeuw
afgegraven, één ten zuiden van de kerk,
12 m hoog, thans één der mooiste van
Zuid-Beveland en de verdwenen berg in
Zwake. Ook de kerk is gebouwd op een
hoogte; ze was vroeger alleen over een brug
te bereiken.
Het parochiehuis werd 1660 gebouwd op
de plaats van het tegenwoordige gemeente
huis.
De ambachtsheerlijkheid Wemeldinge is in
verschillende porties in bezit geweest van
veel geslachten. Sommige woonden op het
Blauwhuis (ter Vesten), het stond in de
Blauwhuishoeken; is 1630 gesloopt.
De bewoners behoorden tot een geslacht
dat onder verschillende patronymica voor
komt, ook wel onder de naam Rijn. Zij voer
den als wapen een gouden St. Andrieskruis
op een rood veld. Dit wapen is nu het ge
meentewapen.
Een ander huis was de Hoogkamer in de
Hoogkamerhoek, vóór 1645 verdwenen. Op
de plaats van het 17e eeuwse Landezicht
staan nu nog enige arbeidershuisjes. Van de
oude boerderijen wordt het hof op Schou
der al genoemd in 't begin van de 17e eeuw.
Een hoeve die voordien bewoond werd door
Christiaan Toortsz. Brick, werd van 1596 tot
1631 bewoond door Pieter Piersz, die later
Pieter Piersz. Maelcofe wordt genoemd. Wel
licht heeft het hof Maalkote aan hem zijn
naam te danken. Het Stelhuys, later Stelhoe-
ve dateert van voor 1600.
De hoeve was in de laatste helft van de
achttiende eeuw bezit van Maria Coomans,
bekend om de, nu opgeloste, orgelkwestie.
Hef hof Cromon kan genoemd zijn naar de
Goese Raadsheer Mr. Gerard Cromon, hij
had hier veel bezittingen.
De molen, eigendom van de ambachtsheer
stond aan de Westzijde van het dorp. Het
eeuwenoude en 1772 opgeheven boog-
schuttersgilde schoot daar jaarlijks naar de
vogel.
Aan de Noordzijde heeft Wemeldinge veel
land verloren door overstromingen. Van de
Stormezandepolder, in 1390 bedijkt, is alleen
nog maar een inlaag over. De polders
Nieuwland en Sichuit gingen geheel verlo-
85
