Zeeuws prentenboek
L. W. de Bree
M. P. de Bruin
RETRANCHEMENT
Driehonderdvijftig jaar geleden was het Zwin
frontgebied tussen Staatse en Spaanse legers. Aan
de oostzijde van de zeearm, even ver ten noorden
van Sluis als ten zuiden van Cadzand, werden de
versterkingen Nassau en Oranje aangelegd; tussen
deze het Retranchement, de afsnijding of inkorting.
De Raad van State, die in de Generaliteitslanden
veel voor het zeggen had, verleende in 1643 toe
stemming tot de bouw van een windkorenmolen op
een van de bolwerken, kort daarna ook tot het op
trekken van een stenen huis binnen de wallen. Zes
jaar na de Munsterse vrede kwam er een kerk ge
reed, uit het fort Cadsandria groeide een dorp,
Retranchement.
Een eeuw geleden lag het nog aan open vaar
water. Van Retranchement en het naburige Ter
hofstede voeren vissers het Zwin af, dicht bij de
molen van Terhofstede legde een beurtschipper
aan. Oudere mensen weten te vertellen van groot
ouders, die de hoogaarzen zagen binnenkomen
en hoe destijds de vissersvrouwen met manden op
de rug naar Sluis liepen om daar hun garnalen,
schar en schol te slijten; zelfs aan de Bruggelingen
verkochten zij.
In 1872 werd de Internationale dijk aangelegd, die
het restant van de oude arm amputeerde. Voortaan
trokken de vissers hun platboomde schuiten tot
onder die dijk. Toen in 1894 Cadzand zijn haven
tje kreeg, vonden enkele volhouders daar een
thuishaven. Retranchement is nu een zuiver agra
rische gemeente, in vier decennia is de bevolking
van 750 zielen (en lichamen) teruggelopen lot twee
derde van dit aantal. Er zijn arbeiderswoninkjes
vrij gekomen, die voor en na werden opgeknapt
door rustzoekende Belgen, Duitsers en ook Neder
landers. Bedsteedje uitbreken, toiletje plaatsen,
witkwast hanteren, heesters planten. Rustiek leven,
aan de oude Noordstraat van Retranchement.
Vroeger was die Noordstraat een vrijgevochten
buurtje van landarbeiders, flapuiten, die barre
kritiek konden leveren op de boeren, als deze in
de wintermaanden met paard en wagen langs
kwamen om zand weg te graven op de plek, waar
eens het fort Oranje gelegen had het was bij
de stormvloed van 1682 weggespoeld.
Heilsoldaten, die onder de bewoners van de
Noordstraat kwamen evangeliseren, werden ge
maltraiteerd, de ruiten van hun zendingspost moes
ten het af en toe ontgelden. Nu is die Noord
straat van Retranchement sedert lang een voor de
beschaving opengelegd gebied, zeker sinds in 1925
de kleiweg is bestraat. Een plaatsje van vijfhonderd
inwoners is gauw bekeken, Retranchement ontkomt
niet aan die regel. Wie er belangstelling voor
heeft moet er eer omheen- dan binnentrekken.
Volg eerst de weg om het contre-escarpe en de
versterking Nassau heen, waar het vee graast op
de wallen of zich te spiegelen staat in stil water.
Binnen die wallen liggen een paar straten en een
pleintje, heel vriendelijk met twee café's en een
goed bewaard gebleven, echt negentiende-eeuws
schoolgebouw, U weet wel. Verder is er dan de
molen, een mooie standerdmolen, sinds 1909 eigen
dom van een familie Visser. Misschien is het
de molen van 1643, men zegt dat hij in 1818 van
het bolwerk is verzet naar zijn tegenwoordige
standplaats.
De molenaar geniet zijn rust, zo ook de molen. Hij
Louise
229
