rochie bestaande Reimerswaal, tot een aantal van
tweeëntwintig dominees waarvan we met een aan
zekerheid grenzende waarschijnlijkheid kunnen
zeggen, dat ze uit Vlaanderen afkomstig geweest
zullen zijn. We hebben de vaste overtuiging, dat
bij nauwkeurig onderzoek van de nog bewaard
gebleven archieven blijken zou dat dit aantal in
werkelijkheid hoger ligt. Het zou ons niet verwon
deren als het totale percentage van predikanten,
dat oorspronkelijk uit Vlaanderen kwam, rond de
veertig zou schommelen.
We zullen U niet vermoeien met het opsommen
van de namen van alle bekende geëmigreerde
predikanten. Vermelden we daarom alleen dat
sommigen uit voor die tijd bekende families stam
den, zoals de Bert, Dambarinus, Damman, Gent
man en vooral van Lansbergen.
Schoolmeesters
Onder de emigranten moeten ook verscheidene
schoolmeesters geweest zijn of personen die later
als zodanig zijn opgetreden. Wegens gebrek aan
voldoende archiefmateriaal, durven we ons niet
aan het noemen van een aantal of een percentage
wagen.
Jacob du Rieu, schoolmeester te Kapelle, is daar
blijkens zijn nog aanwezige grafzerk 21 juni 1647
overleden.
Uit de archieven te 's-Heer-Arendskerke valt op te
maken, dat daar in 1592 als schoolmeester aanwe
zig was Jaques van Rentergem, geboren in de „Eg-
montstede" Zottegem in het tegenwoordige West-
Vlaanderen. Zijn opvolger, mr. Adriaan du Rieu,
kwam in 1608 met attestatie uit Geraertsbergen in
het tegenwoordige Oost-Vlaanderen. Na hem
wordt gesproken over Jacob van Laecke, die ver
moedelijk uit de omgeving van Brussel geboortig
was.
's-Heer-Arendskerke
Een groot gedeelte van onderstaande gegevens
hebben we te danken aan zeer minitieus archief
onderzoek, verricht door de heer P. A. Harthoorn,
woonachtig te Heme Bay in het graafschap Kent
(Eng.). We zijn hem erg erkentelijk voor het ver
richten van deze tijdrovende arbeid.
De eerste predikant, Francois of Franchoys Ver-
trecht, die hier van 1583 tot aan zijn overlijden in
maart 1614 heeft gestaan, was afkomstig uit Mer-
ris in het tegenwoordige Frans-Vlaanderen. Ver
moedelijk was hij een zoon van Gillis Vertrecht,
die 18 februari 1568 te Belle om het geloof ont
hoofd is.
In het oudste, ongedateerde lidmatenregister, om
streeks 1585 vervaardigd, komen 38 uit Vlaanderen
afkomstige personen voor tegen vijftien anderen.
Negen jaar later zijn er bijna vijftig van de zestig
lidmaten vreemdelingen.
Uit het oudste doopregister is van 1583 tot 1606
over de herkomst van de gedoopte kinderen het
volgende te distilleren:
afkomstig uit Vlaanderen 80
's-Heer-Arendskerke 56
Wissekerke 27
Baarsdorp 26
's-Heer-Hendrikskinderen 13
Goes 5
overige plaatsen op Zuid-Be
veland 31
de rest van het toenmalige
Zeeland 7
Holland 4
Brabant 4
onbekend 12
Totaal 265
Baarsdorp en Wissekerke, gelegen tussen 's-Heer-
Arendskerke en 's-Heer-Hendrikskinderen, hebben
na de reformatie nooit een zelfstandige gemeente
gevormd. Eerstgenoemd dorpje heeft beurtelings
deel uitgemaakt van de kerkelijke gemeenten
's-Heer-Abtskerke en 's-Heer-Arendskerke. Wisse
kerke vormde vanaf 1646, toen 's-Heer-Hendriks
kinderen de eerste eigen predikant kreeg, een on
derdeel van die gemeente.
Uit het overzicht is in elk geval duidelijk te con
stateren, dat lang niet alle volwassen emigranten,
van wie overigens geen leeftijden bekend zijn,
Abraham gezien hadden toen ze vluchtten: bijna
één derde deel van de dopelingen is geboren uit
Vlaamse vaders. Dat ook bijna alle moeders van
deze kinderen uit het zuiden afkomstig geweest
zullen zijn laat zich raden. Wederzijds hield men
in die tijd gedurende enkele generaties niet van
gemengde huwelijken. Toen de laatste tientallen
mosselvissers, na met de moed der wanhoop op
het tot eilandje gedegradeerde Reimerswaal tegen
het water gevochten te hebben, de wijk naar Tho-
len namen, gebeurde precies hetzelfde. Vijfenzestig
jaar later vermeldde Smallegange nog, dat hun
nakomelingen niet of nauwelijks wilden huwen
met een Tholenaar of een Thoolse van origine.
Conclusie
Onze slotsom kan kort zijn: natuurlijk vormt 's-
Heer-Arendskerke in dit opzicht geen uitzondering
op Zuid-Bevland. Veel gemeenten moeten een
soortgelijk beeld vertonen. Niet alle tegenwoordi
ge gemeenten bestonden reeds of weer. Ten oos
ten van Yerseke en Schore was er jarenlang alleen
te Waarde kerkelijke activiteit. Ook Borssele was
nog niet herdijkt terwijl Nieuwdorp nog nooit be
staan had. Jammer genoeg zijn er in een aantal
oude gemeenten geen archiefstukken van vlak na
de reformatie meer voorhanden. Daar waar ze
nog wel aanwezig zijn is na te gaan of het per
centage emigranten hoger of lager is dan 1e
's-Heer-Arendskerke. Zo'n onderzoek kan tijdro
vend zijn. Doch voor ingezetenen die zich de moei
te willen getroosten zestiende eeuwse handschrif
ten te ontcijferen lijkt het ons de er aan te beste
den moeite waard.
220
