De Grote of Maria Magdalenakerk te Goes in de 18e eeuw
Axel, ging ook voor in samenkomsten te Goes en
elders, kwam zelfs in aanraking met de rechter,
omdat het toen nog als ontoelaatbaar gold op
eigen hand godsdienstoefeningen te houden. Ten
slotte sloot Vijgeboom zich aan bij de Afscheiding
van Hendrik de Cock. Die Afscheiding zelf kreeg
in Zeeland enorme aanhang. De merkwaardige
figuur van ds. Budding te Biggekerke was een van
de eerste leiders; later stichtte hij een vrije ge
meente te Goes. Er ging van deze man een bijkans
magische invloed uit, wanneer hij verhaalde van
zijn geestelijke bevindingen en wonderbare ge
bedsverhoringen. Hij meende dat een mens zozeer
op de leiding des Heren moet zijn aangewezen,
dat pogingen om zijn lot in eigen hand te nemen,
door inenting tegen ziekte of assurantie tegen
rampen, volstrekt uit den boze zijn. Die houding
kan men in dergelijke kringen veelal nog aan
treffen. Op verscheidene plaatsen in Zeeland be
staan Oud-gereformeerde gemeenten en dergelijke
kerkformaties, waar predikanten als Ledeboer te
Benthuizen, Van Dijke en Boone te St. Philipsland
en Kersten te Rotterdam grote invloed hebben uit
geoefend. Men zingt er nog wel de psalmen van
Datheen, handhaaft strenge zeden en een rigou
reuze zondagsheiliging en beleeft vrome bevindin
gen. Daar kan men een taal beluisteren, die aan
Tekening door J. Keer
Foto John Merk, Middelburg
de Statenbijbel, veelal aan het Oude Testament
ontleend is: De bekommerde christen bidt den
Here, dat hij nog eens in de waarheid mag wor
den ingeleid. Want als de Here met een pijl uit
zijn pijlkoker iemand op het onverwachtst treft dan
wordt hij bekeerd. O, dat hij nog genade mag ont
vangen om zijn dwaalweg te verlaten. Maar de
Here zal een afgesneden zaak doen op de aarde.
Als het een mens dan maar in de diepte houdt,
zodat hij altijd weer vliedt tot de troon der ge
nade. Want vreselijk is het met een ingebeelde
hemel in de hel te vallen. Vooral in deze af
gesloten groepen is de nawerking van het gerefor
meerde piëtisme der 16e en 17e eeuw nog duidelijk
speurbaar. Maar ook binnen de Hervormde Kerk,
in de zogenaamde Gereformeerde bondsgemeen-
ten is dit levensgevoel bewaard. En in het alge
meen kan men zeggen, dat de Zeeuw zich meer
voelt aangesproken door een prediking, die zijn
gemoed raakt, dan door een verstandelijk betoog.
Ik moet nog iets zeggen over de verhouding tussen
kerk en overheid in Zeeland in de 16e en 17e
eeuw. Ook hier hebben de toenmalige magistraten
alles in het werk gesteld om over de kerk te heer
sen en dat heeft, evengoed als elders, soms heftige
weerstand van kerkelijke zijde opgeroepen en tot
68
