ri.ANTARVM
SYNONYMIA.
EXOTICARVM,
authore
PATRIARVM,
C AS P A RO P IL L ET Rio
MONSPELIENSI
Incljt* Middelburg. Reip. Medico or dia,
en De Sonne in de Lange Delft. In deze tijd drukt
hij ook zijn belangrijkste werken. Zo verscheen in
1591 bij hem Het boek der psalmen Davids van
Marnix van Sint Aldegonde en in 1600 het zeld
zame werk Opera Mineralia van Joannes Isaacus
Hollandus. Hoewel qua inhoud belangrijk, vallen de
ze werken niet op door een keurig verzorgde drux.
Als ambachtsman is Schilders zeker geen uitblinker.
Vaak maakt zijn werk een wat slordige en romme
lige indruk, hoewel er ook voorbeelden van goed
drukwerk van hem bekend zijn, waarvan John
Wheeler's Treatise of Commerce uit 1601 er een is.
Meer echter dan door deze enkele belangrijke
werken verdient hij onze aandacht als drukker
van talloze tractaten en brochures op kerkelijk
gebied. Gevlucht vanwege zijn geloofsovertuiging
was hij als het ware voorbeschikt om zijn drukkerij
in dienst te stellen van zijn geestverwanten. En
die vond hij in Middelburg. Sinds de Spanjaarden
Middelburg hadden verlaten, hadden de Merchants
Adventurers er hun eigen kerk, namelijk de Gast-
huiskerk. Hun eerste en zeker ook de bekendste
leraar was niet minder dan Thomas Cartwright,
een van de vooraanstaande puriteinen die Enge
land had moeten verlaten. Kenmerkend voor de
rijkdom van de Merchants Adventurers is wel dat
hem een salaris van 200 per jaar werd uitbetaald.
Zijn opvolger in 1584 was Dudley Fenner; voor
hem drukte Schilders verscheidene geschriften
onder andere The Artes of Logike and Rethorike
in 1584 en herdrukt in 1588, en The Song of Songs
in 1587. Ook van Henry Jacob en John Forbes,
omstreeks 1599 en 1611 minister, gaf hij verschil
lende werken uit. Door dit werk genoot Schilders
een zekere bekendheid bij de Engelse puriteinen
die er toe leidde dat een van de belangrijkste
puriteinse geschriften bij hem werd uitgegeven,
namelijk het tractaat Th'overthrow of Stage-Plays,
door John Rainolds in 1593 geschreven. De eerste
druk verscheen in 1599 en reeds het jaar daarop
een tweede. Schilders was wel zo voorzichtig om
tot deze tweede druk te wachten met het vermel
den van zijn naam als drukker. Niet ten onrechte
overigens, want het beledigen van een bevriend
staatshoofd werd ook toen soms zwaar gestraft.
Vaak volgde een drukverbod en werd de gehele
inventaris in beslag genomen. Dat het gevaar niet
denkbeeldig was, ondervond hij in 1619 toen de
Engelse koning Jacobus II hem, overigens ten on
rechte, beschuldigde van het drukken van een
tegen hem gericht boek. In de notulen van de
Staten van Zeeland van 19 juni 1619 vinden we
„belangende de klaghten van den Heere Ambas
sadeur Carleton, van wege syne Majesteyt ge-
daen, over 't uytgeven van seeker Boecxken geïn-
tituleert, de Regime Ecclesiae Scotanae, 't welck
geseght wiert, hier in Zeeland, by Richard Schil
ders, gedruckt te wesen; de excusen, ende devoiren
van ondersoeck daer over gedaen, bevonden zijn
de, dat de voorsz: Schilders te onreghte daer
mede wiert beschuldigt". Het werk blijkt te zijn
van de Veerse predikant Gerson Bucerus en te
Middelburg gedrukt bij Simon Moulert.
Schilders had nog een reden om voorzichtig te
zijn. Met Robert Waldgrave was hij sinds 1580
een van de belangrijkste drukkers van de puri
teinen. Waldgrave, evenals hij een vluchteling,
was drukker van de koning van Schotland. Nadat
hij in 1590 gedwongen werd onder eed te ver
klaren geen boeken meer te drukken die het kerke
lijk bewind in Engeland zouden aanvallen, werd
Schilders de enige bij wie men terecht kon.
Een Engelse wet van 1534 verbood de invoer van
boeken uit het buitenland. Deze bepaling wist
Schilders gemakkelijk te ontduiken door het ge
drukte werk in vellen over te sturen. In Engeland
werden deze vellen dan tot boeken ingebonden.
ENGELSE BANNELINGEN
Enkele jaren nadat Richard Schilders zich als
drukker te Middelburg heeft gevestigd komt daar
een aantal Engelse bannelingen zijn toevlucht zoe
ken. Het zijn leden van de Engelse congregational
community, in 1580 te Norwich gesticht, die na
vervolgingen in hun eigen land besloten hebben
op zoek te gaan naar de „true church of Christ".
Ze belanden tenslotte in Middelburg waar ze een
gebouw aan de Vismarkt als kerkgebouw in ge
bruik nemen. Hun gemeenschap doet denken aan
De oudst bekende Zeeuwse flora van Caspar PelIetier
T V M
V I N
WALACHR^A, ZEELANDIzE
INSVL^iïASCENTIVM
MEDICINA DOG TORE,
A C
MÏDDELBVRC
EtfCUcJcbat Rtckardus Schilders,ZeémdiZ
oidinura Typographic. iCtOi
