sommige socialistische experimenten uit de 19e
eeuw. Aan hun betrekkingen met de wederdopers
in Norwich ontleenden ze verschillende van hun
leerstellingen. Ook Schilders had minstens een
grote sympathie voor de wederdopers en die ge
voegd bij de kennis van de taal, maakt het bijna
vanzelfsprekend dat hij spoedig met deze Engelsen
in contact komt. De leider van de groep is de
idealist Robert Browne, waaraan ze hun naam
Brownisten ontlenen. Al spoedig ontstaat er ver
deeldheid binnen de groep, waarop Robert Browne
met een aantal aanhangers in 1584 naar Schotland
vertrekt om er een nieuwe gemeente te stichten.
Leider van de Brownisten in Middelburg werd nu
Robert Harrison die ook de financier van de hele
onderneming was. Na zijn dood omstreeks 1588
bleef de Brownist Congregation nog tot lang in de
17e eeuw bestaan maar het ledental was erg
gering.
Voor zowel Harrison als Browne heeft Schilders ge
drukt. In 1582 verschijnt bij hem van Browne diens
„A Booke which sheweth the life and manners of
all true Christians etc.", waarin het zeer belang
rijke pamflet is opgenomen „Treatise of Reforma
tion without tarying for anie". Het is voor zover
mij bekend het eerste in het Engels gestelde werk
dat zijn naam als drukker vermeld, en tevens het
enige waarin hij zich Richard Painter noemt.
Door al deze activiteiten voor de puriteinen komen
zijn Nederlandse uitgaven wat op de achtergrond.
Dit verandert na de dood van koningin Elisabeth.
Hoewel het merendeel van zijn werk van theo
logische aard blijft, wordt het geheel van zijn
werk toch veelzijdiger. Hij drukt dan ook boeken
in het Frans en Latijn en gaat daarvoor ook zelf
vertalen. Uit dit werk blijkt dat hij behoorlijk ont
wikkeld was en verscheidene talen goed beheerste.
Interessant is uit deze tijd ook een boekje, aan
wezig in het Brits Museum en getiteld: Historia de
la vita e de la morte de I'll I ustriss. Signora Gio-
vanna Graia etc. Het is geschreven door Michel
Agnolo Florio en vermeld in het impressum: Stam-
pato appresso Richardo Pittore. De gebruikte let
tertypen en initialen tonen duidelijk aan dat het
een werk van Schilders is.
In 1609 verplaatst hij zijn bedrijf naar de Lange
Delft in het huis De Oliphant. Hij is dan ruim
zeventig jaar en we mogen aannemen dat hij zelf
niet veel meer zal hebben gewerkt, hoewel hij,
zoals we zagen pas in 1618 officieel ophield met
drukken. De zaak zal onder zijn naam zijn ge
dreven door zijn zoons Abraham en Isaac, waar
van de laatste zich in Breda heeft gevestigd. Van
Abraham Schilders is een Middelburgse druk van
1620 bekend.
Uit de volgende jaren zijn van Richard Schilders
geen gegevens bekend. Hij overlijdt in januari
1634 en wordt in de Nieuwe Kerk begraven, waar
ook volgens Nagtglas zijn wapenschild, in
goud 2 en 1 rode schilden, wordt opgehangen.
Voornaamste bronnen:
J. C. Altorffer. Over de invoering van de boekdrukkunst te
Middelburg. Bijdr. tot de Geschiedenis van den Neder-
landschen Boekhandel, dl. I. Amsterdam, 1884.
J. Dover Wilson. Richard Schilders and the English Puritans.
Transactions of the Bibliographical Society. Vol. XI. Oct.
1909 to March. 1911. Londen, 1912.
H. M. Kesteloo. De stadsrekeningen van Middelburg. Archief
Z.G.d.W., dl. V t/m VIII. Middelburg, 1883-1902.
A. M. Ledeboer. De boekdrukkers, boekverkoopers en uit
gevers in Noord-Nederland. Utrecht, 1876.
P. J. Meertens. Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende
en de eerste helft der zeventiende eeuw. Amsterdam, 1943.
J. H. de Stoppelaar. Inventaris van Let oud archief der stad
Middelburg 1217-1581. Middelburg, 1883.
Returns of Aliens dwelling in the City and Suburbs of London.
Edited by R. E. G. Kirk and Ernest F. Kirk.
The Publications of the Huguenot Society of London. Vol.
X. Part. I-V. Aberdeen, 1900.
108
