meter hoog. De grootste diepte bevindt zich bij
Borssele, dicht bij de Sloehaven, waar 65 meter
wordt gemeten. Ten noorden van Oostkapelle is
het droge strand met 300 meter op zijn breedst.
Daar ligt het Breezand, waar in 1809 de Engelsen
op Walcheren zijn geland. Zij zijn er vijf maanden
gebleven. De Domburgse Manteling, een voor Zee
land vrij groot bos, is in de vorige eeuw ingeplant
ter bescherming van de vele buitenplaatsen die in
de tijd van de Oost-Indische Compagnie zijn ge
bouwd. Een boeiende geschiedenis is die van het
tot 1871 open Sloe. Toen werd het afgedamd voor
de spoorlijn, evenals het Kreekrak in 1867.
Van Zuid-Beveland is vooral de behandeling van
de grote eilandengroep ten westen van het huidige
kanaal belangwekkend. Alleen de Schenge, ten
westen van Goes en de vele prachtige welen
vormen van de inpolderingen nog een overblijfsel.
Het Fort Bath is in 1786 gebouwd om de invorde
ring van de inkomende rechten van de scheepvaart
naar Antwerpen te verzekeren. Twee grote kaarten,
omstreeks 1750 door de Hattinga's getekend, geven
van de oude toestand een goed beeld.
Behalve de geschiedenis van alle polders is ook die
van de gemeenten geschetst, tot en met de laatste
voorstellen voor een herindeling van Zuid-Beveland.
De geschiedenis van het verdronken Land van Rei-
merswaal en van de oude haven van Middelburg
naar Rammekens wordt voortgezet tot en met de
toekomstige zeehaven Reimerswaal en de Sloe
haven.
De geschiedenis van de inpolderingen levert goe
de historische anekdoten op. De Schorerpolder ten
zuidoosten van Middelburg werd in 1860 gewonnen,
waarmee 50 ha voor een bedrag van 10.837,
werd verworven. Dat is het bedrag waarmee nu de
aankoop van één hectare is gemoeid. De Caland-
polder in het Noordsloe is ingepolderd door Abra
ham, vader van Pieter, die het van dijkwerker tot
hoofdingenieur(-directeur) van de Waterstaat
bracht. Historisch treffende beelden zijn die van de
Wolstraat in Vlissingen, zoals die in 1808, in 1906
en in 1953 overstroomde.
Na 1825 werden er 218 dijkvallen en afschuivingen
geregistreerd. Eén van de grootste (2 min m3) was
die bij het Goese Sas in 1943, waarvan de Duitsers
dachten dat zij op sabotage berustte. De geschie
denis van de stormvloeden is vanaf 1287 weerge
geven. Ook de verstuivingen worden behandeld.
Zo wandelden de duinen bij Domburg naar binnen,
waardoor de Romeinse Nehalennia-tempel in zee
verdween. Dan is er een duidelijk overzicht over het
ontstaan van de Vlissingse boulevard, thans zee
wering, maar vroeger fortificatie aan de voet
waarvan zich nog grote uitgestrektheden land
bevonden.
Het hoofdstuk over het in cultuur brengen gaat
terug tot op de vluchfbergen, waarvan Midden-
Zeeland er in 1897 nog 91 telde. De oorsprong van
de vele dorpen wordt zeer summier behandeld. De
oude publicaties van Nagtglas, S. Muller Hzn. en
Beekman hadden wat meer aandacht verdiend. De
kloosters, kastelen, boerderijen en buitenplaatsen
komen daarentegen goed tot hun recht.
Van de verkeerswegen en -middelen noemen wij
nog de havens, vooral die van Vlissingen, Veere,
Arnemuiden en Goes, de vele schuitvaarten (die
tijdens de inundaties herleefden), de eerste be
strate weg (MiddelburgVeere, 16161), de rijksweg,
de tollen (afgeschaft in 1900 door het rijk en in
1909 door de provincie), de vele (ook verdwenen)
veerdiensten en de mailboten op Engeland. Tot
slot worden de Zeeuwse spoorlijn (bijna met Sfa-
venisse en Brouwershaven als eindpunt), de trams,
de luchtlijn VlissingenRotterdam en de kanalen
tot en met het Schelde-Rijnkanaal, behandeld.
Het cultuurlandschap heeft in de verlopen eeuwen
een revolutie ondergaan. In de lopende jaren lijkt
zij haar hoogtepunt te bereiken. Het werk van
Wilderom legt het verleden vast, maar overtuigt
ons tevens van de juistheid van de stelling dat men
zich positief moet opstellen, omdat de huishouden
de mens zich niet tevreden mag stellen met een
openluchtmuseum.
Hef derde deel van Tussen afsluitdammen en delta-
dijken is weer een omvangrijk werk geworden: 450
pagina's, bijna tweehonderd tekeningen, kaartre-
produkfies en foto's. De documentatie vermeldt
ruim driehonderd titels. Littooy Olthoff in Mid
delburg drukte het boek. Het kost 29,85 en is te
bestellen bij M. H. Wilderom, Vlissingsestraat 94,
Vlissingen.
M. C. VERBURG
197
