Zeeuwse kroniek M. P. de Bruin Predikanten Als wij het culturele leven nagaan van de 17e tot de 19e eeuw dan kan zonder meer worden gesteld, dat de invloed van de predikanten zeer groot is geweest. Wij hoeven niet alleen te denken aan hun aandeel in theologische discussies en hun strijd baarheid op het politieke toneel, maar ook aan hun prestaties op literair en historisch terrein. Zeker nog in de vorige eeuw gold de dominee in de dor pen als de voornaamste persoon in geestelijk en cultureel opzicht, maar ook in de steden was de invloed van de kanselredenaars groot. Een Ten Kate werd overal in den lande uitgenodigd om over de meest uiteenlopende onderwerpen te spre ken. De naam van een ander Middelburgs predi kant en vriend kwamen wij tegen in het tijdschrift Ons Amsterdam van mei 1970 waarin een bijdrage stond over „Smulpartijtjes van predikanten en pas toors" met dertig Amsterdamse dominees op een hampartijtje. Er werd bij de ham flink wat gedron ken Maar eendracht bleef gestaag regeren (Iets zeldzaams bij geleerde Heeren) En aan geen Staats- of Kerkgeschillen, Werd hier een oogenblik gedacht. Er kwamen in het „gedicht" twee namen van pre dikanten voor die in Zeeland hebben gestaan „Ik wel", sprak Swalue met een lach, Terwijl hij naar vriend Sluiter zag, „En in deez bitter dure dagen, „Zal 't vet maar weinig menschen plagen!" Dar is gesproken als een boek!" Hernam de eerwaarde Hazebroek Terwijl hij naar den schotel taste En zich aan 't magerst stuk vergaste. Ds. Hasebroek Hasebroek is slechts korte tijd predikant in de Zeeuwse hoofstad geweest, van 1849 tot 1851. Nagtlas zegt alleen van hem dat de herinneringen aan de grote predikgaven van de schrijver van „Waarheid en dromen" te Middelburg nog niet is vergeten. Zijn dichterlijke talenten toonde hij naar aanleiding van de brand van toren en kerk te Domburg: Domburg's torenbrand in 1848 Twalef uren.... twalef uur! Laat de klok uit Domburg's toren, Als ten afscheidsgroet zich hooren: Want die toren staat in vuur. Tempel, tinne, dak en muur Brandt tot kolen.twalef uur! Is er niemand die behoudt? Wil hier mensch noch Engel sparen, Kom dan Noordzee met uw baren, Blusch de vuurzee met uw zout, Stuur uw golven landwaarts stuur, Stuur ze kerkwaarts.... twalef uur! Maar Hasebroek zal als kind van zijn tijd hieraan verbinden 'f Is een spiegel ons gegeven, Van 't toekomstig aardgezigt: De aarde heeft maar korten duur; Straks is 't einde. twalef uur. Het is de moeite van het vermelden waard, dat in de kerk 27 gedenkstenen aanwezig waren, waar van er 22 aan Nehalennia gewijd. Na de brand bleven zeven stenen in min of meer gave toestand over. Laten er kort geleden weer Nehalenniastenen aan de noordkust van Noord-Beveland zijn opge vist! Johannes Petrus Hasebroek, geboren in 1812, die op 9 november 1851 te Amsterdam werd beves tigd, maakte in de hoofdstad des lands veel op gang. Eind december 1852 schreef Wormser aan Groen van Prinsterer: „Hasebroek maakt hier veel opgang. Mijn gezin is doorgaans V/2 uur vroeger dan de predikant in de kerk en vindt dan de kerk vol. Hij predikt uitmuntend, meer, gelijk men het noemt Evangelisch dan karakteristiek Gerefor meerd". Hij was sociaal voelend en irenisch van gezindheid. Dat hij zijn talenten als vertaler mede toonde door de vertaling van de Imitatio van Thomas a Kempis is, in dit verband, veelzeggend. Hasebroek die in 1895 te Amsterdam overleed, leverde het bewijs dat men herder en literator kan zijn. Ds. Swalue Doctor Everhardus Bernardus Swalue is langere tijd in Zeeland geweest; hij stond van 1835 tot 1849 te Goes. Naast zijn ambt als predikant zou men hem een historisch publicist kunnen noemen met zijn werk: „De daden der Zeeuwen gedurende de opstand tegen Spanje". Onder zijn naam staat: Theologiae Doctor, Lid van het Zeeuwsche Genoot schap der Wetenschappen, van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leyden, van het Bataviaasch Genootschap der Wetenschappen, van de Société de Statistique Universelle te Parijs en van het Institut d'Afrique. Wat een zalige tijd dat men bij de naam al zijn lidmaatschap kon noemen. Swalue was een vruchtbaar schrijver met zijn artikelen in allerlei Zeeuwse almanakken. Mid- 135

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1970 | | pagina 27