Zeeuwse kroniek
M. P. de Bruin
Predikanten
Als wij het culturele leven nagaan van de 17e tot
de 19e eeuw dan kan zonder meer worden gesteld,
dat de invloed van de predikanten zeer groot is
geweest. Wij hoeven niet alleen te denken aan hun
aandeel in theologische discussies en hun strijd
baarheid op het politieke toneel, maar ook aan hun
prestaties op literair en historisch terrein. Zeker
nog in de vorige eeuw gold de dominee in de dor
pen als de voornaamste persoon in geestelijk en
cultureel opzicht, maar ook in de steden was de
invloed van de kanselredenaars groot. Een Ten
Kate werd overal in den lande uitgenodigd om
over de meest uiteenlopende onderwerpen te spre
ken. De naam van een ander Middelburgs predi
kant en vriend kwamen wij tegen in het tijdschrift
Ons Amsterdam van mei 1970 waarin een bijdrage
stond over „Smulpartijtjes van predikanten en pas
toors" met dertig Amsterdamse dominees op een
hampartijtje. Er werd bij de ham flink wat gedron
ken
Maar eendracht bleef gestaag regeren
(Iets zeldzaams bij geleerde Heeren)
En aan geen Staats- of Kerkgeschillen,
Werd hier een oogenblik gedacht.
Er kwamen in het „gedicht" twee namen van pre
dikanten voor die in Zeeland hebben gestaan
„Ik wel", sprak Swalue met een lach,
Terwijl hij naar vriend Sluiter zag,
„En in deez bitter dure dagen,
„Zal 't vet maar weinig menschen plagen!"
Dar is gesproken als een boek!"
Hernam de eerwaarde Hazebroek
Terwijl hij naar den schotel taste
En zich aan 't magerst stuk vergaste.
Ds. Hasebroek
Hasebroek is slechts korte tijd predikant in de
Zeeuwse hoofstad geweest, van 1849 tot 1851.
Nagtlas zegt alleen van hem dat de herinneringen
aan de grote predikgaven van de schrijver van
„Waarheid en dromen" te Middelburg nog niet
is vergeten. Zijn dichterlijke talenten toonde hij
naar aanleiding van de brand van toren en kerk
te Domburg:
Domburg's torenbrand in 1848
Twalef uren.... twalef uur!
Laat de klok uit Domburg's toren,
Als ten afscheidsgroet zich hooren:
Want die toren staat in vuur.
Tempel, tinne, dak en muur
Brandt tot kolen.twalef uur!
Is er niemand die behoudt?
Wil hier mensch noch Engel sparen,
Kom dan Noordzee met uw baren,
Blusch de vuurzee met uw zout,
Stuur uw golven landwaarts stuur,
Stuur ze kerkwaarts.... twalef uur!
Maar Hasebroek zal als kind van zijn tijd hieraan
verbinden
'f Is een spiegel ons gegeven,
Van 't toekomstig aardgezigt:
De aarde heeft maar korten duur;
Straks is 't einde. twalef uur.
Het is de moeite van het vermelden waard, dat in
de kerk 27 gedenkstenen aanwezig waren, waar
van er 22 aan Nehalennia gewijd. Na de brand
bleven zeven stenen in min of meer gave toestand
over. Laten er kort geleden weer Nehalenniastenen
aan de noordkust van Noord-Beveland zijn opge
vist! Johannes Petrus Hasebroek, geboren in 1812,
die op 9 november 1851 te Amsterdam werd beves
tigd, maakte in de hoofdstad des lands veel op
gang. Eind december 1852 schreef Wormser aan
Groen van Prinsterer: „Hasebroek maakt hier veel
opgang. Mijn gezin is doorgaans V/2 uur vroeger
dan de predikant in de kerk en vindt dan de kerk
vol. Hij predikt uitmuntend, meer, gelijk men het
noemt Evangelisch dan karakteristiek Gerefor
meerd". Hij was sociaal voelend en irenisch van
gezindheid. Dat hij zijn talenten als vertaler mede
toonde door de vertaling van de Imitatio van
Thomas a Kempis is, in dit verband, veelzeggend.
Hasebroek die in 1895 te Amsterdam overleed,
leverde het bewijs dat men herder en literator kan
zijn.
Ds. Swalue
Doctor Everhardus Bernardus Swalue is langere
tijd in Zeeland geweest; hij stond van 1835 tot 1849
te Goes. Naast zijn ambt als predikant zou men
hem een historisch publicist kunnen noemen met
zijn werk: „De daden der Zeeuwen gedurende de
opstand tegen Spanje". Onder zijn naam staat:
Theologiae Doctor, Lid van het Zeeuwsche Genoot
schap der Wetenschappen, van de Maatschappij
der Nederlandse Letterkunde te Leyden, van het
Bataviaasch Genootschap der Wetenschappen,
van de Société de Statistique Universelle te Parijs
en van het Institut d'Afrique. Wat een zalige tijd
dat men bij de naam al zijn lidmaatschap kon
noemen. Swalue was een vruchtbaar schrijver met
zijn artikelen in allerlei Zeeuwse almanakken. Mid-
135