fiebencfemgtn/
Op den Dagelijckfchenende laerlijek-
fchen loop van den Acrdt-kloot.
brachten nadere bewijzen voor het stelsel van
Copernicus. Hier ligt wel de betekenis die deze
predikant voor de astronomie gehad heeft. Hier
in was hij zijn tijd en landgenoten ver
vooruit, wat de bestrijding van velerlei zijden
verklaart die zijn verhandelingen over dit onder
werp ten deel zijn gevallen. Hij is in die tijd de
enige onder onze predikanten geweest die de
stilstand van de zon en de beweging van de
aarde verdedigde. Voortspruitend uit alle metin
gen, notities en studies moeten de volgende
werken ontstaan zijn, die zijdelings met dit
onderwerp te maken hebben.
Uit de vele bijbelstudies ontstond wellicht ,Chro-
nologiae sacre' (1625), een werk op het gebied
van de bijbelse tijdrekening. Het boek ,Uranome-
trae' (1631) is een logisch gevolg van de vele
metingen. Het geeft nieuwe berekeningen voor
de afstand van de maan, de zon en de vaste
sterren. Het behoort tot zijn belangrijkste wer
ken. In 1632 verschijnt zijn laatste werk: een
nieuwe astronomische tafel en een grote sterren
catalogus van 1600.
De daghelycksen, ertde jaerlijcksen loop.
Het zijn nu omtrent 1890 jaren geleden, dat de
vermaarde filosoof Aristarchus van Samos aller
eerst openbaarde dat niet de zon in de hemel
liep, maar de aarde. Doch zodra zijn mening aan
de dag kwam, werd het terstond door de
Grieken verdoemd... Ende dat meest om twee
redenen. Eerst/om dat die van Graecien den
stilstant van de Aerde alzoo geloofden/datse
oock voor lasteraars van de Godinne Vesta
hielden/alle de gene die de aerde eenige bewe
ging gaven...
Ten anderen hebben ook die van Graecien het
gevoelen van Aristarchus Samius daerom verwor
pen/omdat het met de apparentie, dat is de
schijn van de sake/niet wel over een en quam
Zo begint Lansbergen zijn boek over de bewe
ging van de aarde en slaat daarmee precies de
spijker op de kop.
Waf men tot nu toe aannam voor de waarheid,
was slechts de schijn...
Ende sulcks (is) niet sonder oorsake: want de
ene Sphaere *j en verschilt van d'andere niet
anders/dan gelijck den wegh van Theben na
Athenen verschilt van de wegh van Athenen na
Theben... maar soo verschilt dan de astronomie
van Plotemaeus seer vele van de astronomie van
Copernicus. Want Ptolemaeus wijst ons alleen de
apparentie, dat is de schijn van de sake/maar
Copernicus tooght ons beneven den schijn/ oock
de sake selve... Want niet al dat oogen-schijne-
lijck is/is waerachtig; noch oock al dat waerachtig
is/is oogenschijnelijck. Want bij exempel/Als
yemant op een schip stille sit/ende dat hij het landt
siet voor-bijgaen/soo schijnt het wel alsoo te
wesen/dat het schip stille light/ende dat het landt
voor-bij schiet: maar het en is daerom in der waer-
heijt alsoo niet.
Hij voert het ene bewijs na het andere aan om
te tonen dat Copernicus gelijk heeft.
Door middel van driehoeksmetingen bepaalt hij
de afstand van de zon tot een vaste ster.
Daarmee berekent hij de baan van die ster als
deze om de zon zou bewegen in 24 uur... want
de proportie van den halven Diameter tot sijnen
omloop is ten naesten/gelijck looooooooo, tot
628315306, also wij in onse cyclometriae hebben
bewesen.
Dan berekent hij dat de snelheid van die ster in
een seconde... dat is een ooghenblick, 643848
duytse mylen schier is.
Dat is zo ongelijk geproportioneerd tot een
ooghenblick dat als men verstand genoeg heeft
dat geen lichaam in zo korte tijd zo snelleioop
kan doen... Maar een punt op de evenaar van de
aarde gaat in een ooghenblick/het sesthiende
deel van een mijle, het welcke seer wel gepro-
portioneert staat tegen den tydt van eenen
oogenblick... en daarom is de veronderstelling
van Copernicus dat de aarde om haar as draait...
in alle manieren waerachtig.
Ook voert hij aan dat een steen die stil staat in
de lucht, neervalt, maar een steen, die beweegt
in de lucht, blijft, net zoals de vogels. Ook
daarom staat de aarde niet stil. Hier blijkt
duidelijk dat hij de theoriën van Kepler niet
begrepen heeft.
uit cirkels bestaande open hemelglobe.
De titelpagina van het boek
toont ons de beweging van de aarde om de zon.
Met deze tekening geeft hij een nauwkeurige
verklaring voor de seizoenen en de wisseling van
de lengte van de dagen die nog niets aan
actualiteit heeft ingeboet.
3ï5itfcaöcrsf
Op de ware Af-beeldinge des fienelijcken Hemels
daerindc wonderbare wcrcken Gouts worden ontdeckt,
©oo; PHILIPS LANSBERGEN.
EnooedeeRnietnadcnaenfieameer TOtdceic een eecNeeerJigh ooededJam. 7.74.
tot middel nu r g h,
Zacbanis Roman, oerfe-bctUoopct opbetl SSffigfit/ lit
öHUKrsuïtetta&iiiicL jfln'tjaer i<Sjo.
40
