Verseput, Ir. J. P.
Weele, J. M. van
Werf, H. van de
West, Mr. J. H. H. van
Nieuwenhuyzen,
Mevr. C. I. van
Konijnenlaan 3
Wassenaar
Gerbrandylaan 23
Middelburg
De Meij van Streef
kerklaan 1
Vlissingen
Mr. C. C. Asserlaan 17
Middelburg
A. Lauwereyszstraat 54
Middelburg
Inlichtingen over het lidmaatschap van het Genoot
schap kunnen worden ingewonnen bij het secre
tariaat, Abdij 9, Middelburg, tel. 01180-8055.
Nederlandse bureaucratie
in toekomstperspectief
Op 30 maart jl. hield prof. dr. H. A. Brasz (Vrije
Un.) een lezing voor de juridische werkgroep onder
bovengenoemde titel. De Amsterdamse hoogleraar
gaf aan de hand van de uitkomsten van een jaar
college over de verwachte ontwikkeling van de
bureaucratie in Nederland verschillende interes
sante hypothesen weer, die naderhand in de dis
cussie nog eens duidelijk in het licht werden
gesteld.
Uitgaande van de theorie van Max Weber, die de
begrippen hiërarchie, discipline, waarborgen, ran
gen etc. centraal stelt, meende spr. dat er sinds
dien nog niet veel is veranderd. Integendeel het
Weberiaanse model geldt nog heden ten dage.
Persoonlijk wilde prof. Brasz de bureaucratie aan
drie zijden afgrenzen, namelijk door de grens van
de politiek, de persoonlijke sfeer en de verhouding
tot de cliënten, d.w.z. de burgerij aan het loket.
Wat de verhouding tot de politiek betreft signa
leerde spreker dat steeds in Nederland het accent
gelegen is op een scherpe scheiding: alleen de
bestuurder draagt hier verantwoordelijkheid, niet
de ambtenaar. Dit brengt de ambtenaar in een vrij
onaantastbare positie, die zich niet verdraagt met
de belangrijke invloed die hij blijkens recente
onderzoeken uitoefent op het overheidsbeleid.
De consequentie zou zijn het ambtenaarschap te
politiseren. Echter de hoogleraar wilde niet het
Amerikaanse systeem daarvoor annexeren, doch
het moest volgens de spreker mogelijk zijn een
ambtelijke bovenlaag uiteraard met een grote
mobiliteit tot op zekere hoogte politiek verant
woordelijk te maken, in verhoudingsgetallen uit
gedrukt zo'n 5000 functies op de in totaal 600.000
ambtelijke functies.
Een en ander zou tot een andere status leiden voor
de ambtenaar. In het vlak van de persoonlijke
verhoudingen ligt in de ambtelijke wereld het
grote probleem van de hiërarchie. De invloed van
de bedrijfskunde is hier merkbaar. De gedachten
zouden kunnen gaan in de richting van een meer
anti-autoritaire verhouding in het apparaat. Deze
ontwikkeling zou tot een team-vorming leiden.
Toch lijkt er geen deugdelijk alternatief aanwezig
voor de bevelshiërarchie. Een speciale rechtsposi
tie voor ambtenaren past in dit kader niet.
Ook de autoritaire relatie overheid-onderdaan,
het laatste woord drukt dit duidelijk uit, komt
in een nieuw licht te staan. In de huidige verhou
dingen is veel geënt op het principe van de onder
schikking, de overheid geeft beschikkingen. De
ideale situatie wordt bereikt als overheid en bur
ger in een contractsverhouding zouden komen te
staan, ieder als gelijkwaardig partner. Dit zou
echter een totale mentaliteitsverandering inhouden
b.v. ook in de verhouding in de sfeer van het
loket: ambtenaar tegenover burger.
De consequenties zag de hoogleraar refererend
aan de uitkomsten in de colleges als volgt:
1. verandering van ambtelijke status voor de top-
funktionarissen, met als mogelijkheden een
deels politiek verantwoordelijke periode van
de carrière en een tijdvak van een zuiver
ambteliijke loopbaan;
2. afschaffing rangenstelsel; team-work in over
heidsdienst misschien nivellering van de be
zoldiging;
3. behandeling van de burger op voet van gelijk
heid, tendenties tot openheid zullen versterkt
worden, contractuele verhoudingen tussen bur
ger en overheid.
Spreker memoreerde dat onder de studenten groot
optimisme heerst over het tempo waarin de veran
deringen zich zullen voltrekken. Persoonlijk zag
prof. Brasz dit minder optimistisch in, wel wilde hij
erkennen dat het bijzonder nuttig zou zijn als ver
schillende beleidsambtenaren geconfronteerd zou
den worden met de volledige druk van politieke
verantwoordelijkheid.
Op het referaat volgde een levendige discussie.
F. J. Burger.
De volgende lezingen zullen worden gehouden op:
25 oktober door prof. mr. H. Schuttevaer:
„Ons publicatiestelsel inzake onroerende
goederen" (vgl. Themis 1970).
20 januari 1972 door prof. mr. J. M. Polak:
„Vergoeding en toerekening van kosten van
ekonomische groei", waarbij verschillende
schaderegelingen worden behandeld (vgl.
WPNR. 5070).
6 maart 1972 door dr. J. Kooiman:
„Besturen is beslissen".
De lezingen worden gehouden in het gebouw Abdij
11, te Middelburg; aanvang 8 uur 's avonds.
137
