Zeeland al van de middeleeuwen af belangrijk is
geweest, inderdaad haar grootste bloei gehad
tussen 1860 en 1870? Wel is het zo dat in het
laatste kwart van de vorige eeuw de meekrap
cultuur verdween. Groenteteelt en bloembollen
cultuur kwamen in haar plaats. Er is een pré-
jugendstil prentje van de gebroeders Bolle, fabri
kanten van verduurzaamde levensmiddelen te
Haamstede van het seizoen 1884-1885, een con-
servenfabriek van de oude datum dus. Tuinbo
nen, worteltjes, doperwten en spinazie werden in
een lokaal aan de Ankerweg schoongemaakt,
vervolgens in grote koperen potten gekookt en
ingeblikt. Wij hebben goede notitie genomen van
her feit dat voor het koken een kok speciaal
naar Haamstede kwam.
Er is een kaart uit 1902 met hyacinten- en
tulpenvelden in de Armhoek, noordoostelijk van
Haamstede, ten bewijze dat de bloembollencul
tuur haar intree had gedaan. De VVV te Zierik-
zee is blijkbaar altijd actief geweest, want vanaf
1900 organiseerde de voorzitter regelmatig fiets
tochten naar de Westhoek ter bezichtiging van
de bloeiende bollenvelden. We hebben bewonde
ring voor de speurzin van de schrijvers, die van
een foto uit 1911 al de namen van de bollenrooi-
ers konden terugvinden. Twee mannen dragen
echte strohoeden; dat waren de compagnons
De Mooy en Braun, bloembollenhandelaars uit
Rijnsburg. Deze heren kochten de bollen te
velde en trommelden daarna een aantal rooiers
op. Een produkt dat van oudsher in de duin
streek werd verbouwd, was rogge. Op de kaart
zien wij de zelfbinder, die soms door drie zware
Belgische paarden werd getrokken.
VARIA
De charme van deze uitgaven vormen de min of
meer persoonlijke noten. Uit 1910 is er een foto
van Janna Brokke, die in werkelijkheid Bood
heette. Dat Brokke zal wel met polkabrokken
hebben te maken. De jeugd kende haar snoep
winkeltje maar al te goed. Janna was namelijk
bekend om de 'piletten' die ze maakte. Klontjes
stroop met boter werden ingekookt, die om af
te koelen werden uitgegoten op de rode plavui
zen van haar portaaltje. Tijdens het afkoelen
werden er stokjes ingestoken. Prijs: één cent
voor twee piletten of twee polkabrokken. Pilet-
tendag was de eerste dinsdag in oktober de
jaarlijkse koeienmarkt; na 1905 verschenen er
geen koeien meer, maar pilettendag bleef nog
jaren bestaan. Er Waren merkwaardige boerde
rijnamen, zoals Egypte en Kanaan. Op laatstge
noemd hofje aan de Oolesweg, richting Noord-
welle, woonde Speelman, wiens dochter in 1916
op zijn bietenveld door een Belgische vluchteling
met een peemes werd vermoord. De 'Vreeselijke
moord te Haamstde' is door Jan Otte in vier
coupletten op rijm gezet.
BURGHSLUIS
In de haven van Burghsluis is op een foto de
reddingsboot 'Prinses Wilhelmina' te zien met de
redders M. van der Klooster Jzn., C. van der
Klooster, M. van der Klooster Dzn., H. Speelman
en D. van der Klooster. De familie Van der
Klooster was legendarisch om het groot aantal
reddingen vooral van de gestrande klippers op
de Schouwse kust. Van 1866-1893 kregen leden
van deze familie zestien zilveren en een bronzen
medaille. Toen burgemeester Bolle, vertegen
woordiger van de Zuid-Hollandse Reddings-Maat-
schappij aan schipper J. van der Klooster tij
dens zware storm vroeg waaraan zij het eerst
dachten bij het uitvaren, antwoordde hij ,M'n
dienke niks burgemeester, want a-m'n zouwe gae
dienke, dan bleve m'n thuus!'
Er is een prentbriefkaart uit 1902 met het
haventje Burghsluis waarin twee vissersbootjes
liggen, de HS 3 en de HS 2, respectievelijk een
blazer en een hoogaars. De vissers, leden van de
familie Van der Klooster, visten op platvis en
jaagden op zeehonden. Omdat ter plaatse de
traan van de zeehonden werd gekookt, was het
op het 'Sluisje' niet te harden. De traan werd
gebruikt voor zeepfabricage.
KERKEN
De bijzonderheden over de kerken zijn zeer
interessant. Anth. de Huybert liet de kerk van
Burgh in de jaren 1671-1674 bouwen als eerste
nieuw protestants kerkgebouw op Schouwen. In
1924 verbrandde het dak en vielen torenspits en
luidklok omlaag. Over de herbouw van kerk en
toren was men naderhand niet gelukkig. De type
ring van de toren als een omgekeerde sukerpee
zegt voldoende. De toren werd in oude stijl her
bouwd nadat een Engelse bom op 5 januari 1945
was ingeslagen.
Merkwaardig is de geschiedenis van het aan
bouwsel van de kerk van Renesse in de vorm
van een school. Op een prentbriefkaart uit 1911
ziet men een oud schoolgebouw op de plaats van
het koor. Vijf jaar later is er behoefte aan een
groter schoolgebouw. Om een muur uit te spa
ren werd op de plaats van de oude school een
nieuwe gebouwd. Dit produkt van architect
Hoogenboom de man van de bovengenoemde
sukerpee staat op de nominatie te verdwij
nen.
Men kan het zo 'gek' niet bedenken of het wordt
in dit curieuze boekje uitgebeeld en beschreven.
Op een plaatje uit 1932 ziet men een waterput in
een weiland met Belgische paarden. Als onder
schrift wordt vermeld dat de Hoge Zoom in het
begin van deze eeuw de flaneergelegenheid van
het eiland was. Op vijftig meter ten zuiden van
de zoom lag een eeuwenoude bijzonderheid, het
Borrelpitje. „Dit was een vijvertje, dat op peil werd
gehouden door een altijd borrelende zoetwater-
kwel. Het bevroor nooit, wel kwam er een schuim-
ijskegel op die een meter hoog kon worden". Juist
dcor het vermelden van zoveel verdwenen merk
waardigheden, is het een waardevol boekje ge
worden.
J. L. Braber en W. P. de Vrieze: Schouwens Westhoek zoals
het was dl. Ill, Zierikzee, 1971.
200
