Opgedragen aan de Schelde-arbeiders,
die zo'n belangrijk deel van de
Vlissingse bevolking uitmaken
Donderdag 24 mei 1928. De fabrieksfIuit van 'de
Schelde' heeft het eind van de werkdag geblazen,
een ogenblik schor en hees, daarna vol en
krachtig; over heel Vlissingen en half het eiland
Walcheren draagt zijn stem. Een minuut later
komen de eerste arbeiders door de poort: man
nen met openhangende jasjes, mannen met pijp
en pet, een thermosfles op zak of de vingers
gehaakt om het oor van een blauw email
drinkenskruikje. De stroom rijst al meer en
meer. Tweeduizend arbeiders verlaten langs ver
schillende portiersloges de werf en keren te
voet, op de fiets of met de werkmanstram naar
huis. Het is donderdag voor Pinksteren, morgen
avond gaat de bedrijfsvakantie in. Vijf vrije
dagen in het vooruitzicht, vijf, om te knutteren
in je volkstuintje en te knutselen in de schuur
achter het huis, een dag naar het strand te gaan
met heel het gezin, zorgeloos een pilsje te
drinken nou ja zorgeloos, zo florissant staat
het er allemaal niet voor!
De directie van de scheepswerf 'de Schelde'
betaalt haar personeel over christelijke feestda
gen en vakantiedagen maar een half loon uit.
Daar is al veel over te doen geweest, zonder dat
het tot verandering heeft geleid. Onlangs hebben
de vakbonden opnieuw hun ongenoegen kenbaar
gemaakt aangaande de schamele vakantierege
ling en andere arbeidsvoorwaarden, die naar hun
mening dringend verbetering behoeven. Ze heb
ben niets bereikt.
Officieel bestaat de directie uit twee personen:
mr. Jan Smit Azn en ir. H. C. Wesseling. Maar
vraag je geboren Vlissingers wie op 'de Schelde'
de lakens uitdeelt, dan zeggen ze: „De'n ouwen
Arie natuurlijk". Arie Smit Sr. uit Slikkerveer
kocht in 1875 van de staat der Nederlanden de
honderd zeventig jaar oude marinewerf te Vlis
singen en exploiteerde die sindsdien als NV
Koninklijke Maatschappij 'de Schelde'. Thans,
1928, is Arie Smit een hoogbejaarde man, ere
voorzitter van de raad der commissarissen van
het bedrijf maar achter de schermen doet hij
zich nog gelden. Vol loon op feest- en vakantie
dagen? Dat is mooi weer spelen van de baas zijn
geld, dat gaat niet aan! En optrekken van de
lonen tot het Rotterdamse peil? Dat is onmoge
lijk aan de periferie van Nederland, aldus de
ouwe Arie, door de mond van mr. Jan, zijn zoon.
De bonden hebben nu met staking gedreigd
het standpunt van de directie is er niet door
gewijzigd. Vergeefs heeft de rijksbemiddelaar
prof. mr. P. J. M. Aalberse getracht de partijen
nader tot elkaar te brengen.
Vanmiddag is er nog een bespreking geweest
tussen de heren op het kantoor en de perso
neelskern, vruchteloos. En nu is het dan zo ver:
de organisaties hebben staking geproclameerd.
Morgen, vrijdag 25 mei, is de laatste werkdag
voor de vakantie, maar de presentiepenningen
zullen onaangeroerd op de rekken blijven han
gen. Morgen begint de strijd. Staking op de
scheepswerf 'de Schelde', het eerste belangrijke
conflict tussen kapitaal en arbeid in Zeeland.
In 1928 ligt Zeeland nog terzij van de roerige,
rumoerige wereld. Op het platteland leven de
mensen in een eilandelijke sfeer, zij schreeuwen
niet om hun rechten, beschouwen eer het vermo
gen te kunnen berusten als een kostbaar goed.
Zij tonen ook geen haast of ongeduld, de tijd zal
't leren. Het levensritme wordt bepaald door eb
en vloed, door zonsop- en zonsondergang, door
veerboten die keren naar en van de wal. De
belangstelling gaat uit naar de stand der gewas
sen, naar de opbrengst van een boedelveiling,
naar de resultaten van de premiekeuringen.
In 1928 wordt de Thoolse brug voor het verkeer
opengesteld, maar Tholen blijft naar zijn aard
een eiland, nog decennia lang. Op alle dorpen in
Zeeland wordt in 1928 geestdriftig gecollecteerd
om de koningin-moeder een huldeblijk aan te
bieden de Zeeuwse dagbladen maken getrou
welijk melding van alle opbrengsten. In 1928
opereert te Goes, dat een stad is, op marktdagen
78