in 1547 gebouwde fort Rommekens, welks bouw
meester, Donato de Boni, ook in Vlissingen als ves
tingbouwer bekend is geweest. Het is niet te ge
waagd te veronderstellen dat dit bastion van de
Boni afkomstig is en uit dezelfde tijd als Ramme-
kens dateert.
Vanaf dit bastion konden de grachten, langs de
Coosje Busken- en Wolstraat met geschutvuur
worden bestreken. Als poorten geeft deze kaart
aan de Gevangenpoort, eens de westelijke stads-
uitgang, doch als gevolg van de gewijzigde to
pografie lag hij nu binnen de wallen en moest
als zodanig worden vervangen door de in 1540
springt om met geschut deze wallen te kunnen
enfileren en de grachten te bestrijken.
Aan de landzijde zijn een drietal volledige basti
ons te vinden, namelijk ter hoogte van het Betje
Wolffplein, waar het oude Italiaanse werk ver
vangen is door één van Nederlands systeem, en
in het noordoosten twee bastions van Alva's Ci
tadel, eveneens van Oud-Nederlandse vormge
ving, met daar tussen de 'Zeeburchtsche ofte Nieu
we Poorte', (eerste steenlegging 23 april 1586,
later de Paling- of Rammekenspoort). In het Mo
lenwater en in het zuidoosten (ter plaatse van het
Oranje bolwerk) stond elk een onvolledig bastion.
NASSAU r
CASTHUIS
j I.MIDDELBURGSE POORT
2. GEVANGEN POORT
I 3. OUDE RAMMEKENSPOORT
4. NIEUWE RAMMEKENSPOORT
5KEIZER BOLWERK
6. RONDEEL
j
LEUGENAAR BAS
gebouwde Middelburgse of Oude Watermolen-
poort, gelegen in het verlengde van de Achter
haven. Ter hoogte van de Kleine Markt staat de
in 1560 verbeterde Oost- of Blauwpoort en zuide
lijker bij de Engelse haven, de Altena-poort. De
vestinggracht liep rondom de stad van het Mo
lenwater tot de oostelijke zeedijk.
De tweede kaart, die van 1589, laat het door
dringen van de nieuwe vestingbouwkundige op
vattingen zien en toont het begin van de toepas
sing van de Oud-Nederlandse vestingbouwprinci
pes. Het voornaamste kenmerk hiervan is het
bastion of bolwerk, dat buiten de hoofdwal uit-
De bolwerken zijn verbonden door een getenail-
leerd tracee. Duidelijk is nu, dat de stadsmuren
door aarden wallen zijn vervangen, waar omheen
een natte gracht. De zeezijde is in die tijd ver
sterkt met het kleine 'Bollewerck buyten 't Gast-
huys'; de reeds bestaande rondelen aan de Ge
vangentoren en de Leugenaar zijn verbeterd. Tij
dens Maurits' bewind was wederom uitbreiding
der havens de oorzaak van het vergroten van de
fortificatiën, hetgeen in noordelijke en oostelijke
richting plaats had (1609-1612). Het nieuwe ves-
tingtracee, waarvan Maurits' ingenieurs Valcken-
burgh en David van Orliens als bouwmeesters
116
