Het voormalige huis De Salamander
Een bijzonder 17de-eeuwse huis aan de Dwarskaai
te Middelburg
De Salamander in de stiaatwand van de Dwarskaai voor 1940
C. A. van Swigchem
Het huis 'De Salamander', bij de 19e-eeuwse
wijkindeling genummerd G 110 en later aange
duid als Dwarskaai 18, was, totdat de stadsbrand
van 18 mei 1940 het in de as legde, een
merkwaardig pand aan de Middelburgse kaai. De
bijzonderheid zat hem niet zo zeer in rijk
steenhouwers- en beeldwerk, zoals bij de twee
nummers verder staande, alom befaamde 'Steen-
rotse'. Het bouwkundig-historisch belang ervan
was gelegen in het feit dat het een type van
klassicistisch bouwen vertegenwoordigde, dat el
ders in Middelburg niet in die grote maat
aanwezig was. Zonder overdrijving kan men
zeggen dat zijn verschijningsvorm iets buitenis
sigs had. Over de bouwdatum en de oude
bewoningsgeschiedenis is niets met zekerheid
bekend, evenmin als over de architect.
De meeste Middelburgse huizen aan de kaai
hebben een breedte van drie vensterassen en zijn
drie verdiepingen hoog. De nok staat loodrecht
op de voorgevel, waardoor het huis vanaf de
rooilijn diep uitgebouwd kan worden. Dit type
huis had in oorsprong aan de straat een topge
vel. Wanneer in de 18de of 19de eeuw de
metamorfose plaats vindt tot een lijstgevel wordt
er soms tegelijk met de lijst een dwars-
dak aangebracht, maar dan alleen boven het
voorste gedeelte; soms niet meer dan een paar
meter diep. Daarachter sluit de oude dwars op
de straat staande kap aan op het nieuw gevormde
schilddakje van de voorkant. Soms wordt de
oude kap boven de nieuwe lijst afgewolfd, d.w.z.
krijgt een schuin naar achter weglopend dak
vlakje.
De 'Salamander' vertegenwoordigde een ander
type huisvorm. Het pand heeft nooit een topge
vel gehad; het is breder dan de meeste kaaihui-
zen, namelijk vier vensterassen; het heeft twee
verdiepingen, maar die zijn dan ook van grote
afmetingen; boven de lijst rijst, met de nok
evenwijdig aan de straat, een enorm zadeldak
omhoog, waarin twee zolders en een vliering
zijn gestoken; oorspronkelijk was dit hoog op
gaande dwarsdak met leien gedekt en had twee
maal twee dakkapellen.
Op de prent die in Smallegange vertoond
wordt van de ingang van de Middelburgse ha
vens loopt de 'Salamander' uit de pas als een
128
