Speculum Zelandiae,
Zeeland weerspiegeld in prenten
Specvjlvm Zelatstdul^
M. P. de Bruin
P. J. Aarssen
De gegevens voor deze bijdrage werden door de auteurs ver
zameld voor een inleiding bij de facsimile-herdruk van de
Speculum Zelandiae. Nu een realisatie van deze herdruk voor
alsnog niet is te verwachten, leek het zinvol uit deze gegevens
onderstaand artikel samen te stellen.
Speculum Zelandiae, het gezicht op Zeeland, is
een vroege verzameling van gravures, die vol
gens de ondertitel een beschrijving of afbeelding
wil geven van steden, ambachtsheerlijkheden,
dorpen, kastelen, ridderlijke hofsteden, huizen en
gebouwen 1). Deze ondertitel pretendeert wel
iets te veel, want in zesendertig prenten kan
men onmogelijk anders dan een selectie geven,
gelet alleen al op de ambachtsheerlijkheden. Het
woord dorp zou aanleiding kunnen geven tot
misverstanden, want in veel gevallen betekende
dat hetzelfde als ambachtsheerlijkheid. Het on
derscheid tussen kastelen en ridderlijke hofsteden
is moeilijk te trekken, maar het woord kasteel
impliceert muren en poorten, een versterkt huis.
Wanneer wij de titelpagina goed bekijken,
zien wij als versiering van de cartouche de
wapens van de stemhebbende steden, met cen
traal het wapen van Zeeland, geflankeerd door
de wapens van de waterschappen Walcheren en
Schouwen. Naast de laatstgenoemde wapens be
merken wij de figuren van een soldaat met
geheven zwaard en een man met een Jacobsstaf.
Heeft de soldateske figuur nog iets te maken
met de 'dapperheid' der Zeeuwen aan het eind
van de Tachtigjarige Oorlog? De zeeman mogen
wij zeker in verband brengen met de scheep
vaart die vooral in de 17e eeuw voor Zeeland
zeer belangrijk was. Dat wij met de zee te
maken hebben kan men ook opmaken uit de
figuren van de meermin en de meerman. Achter
de meerman ontwaren we een vuurbaken, in dit
geval mogen we ook vuurtoren zeggen, om de
schepen de weg te wijzen over de stromen.
F 4at is
EenBeschryvtnge oft* Afbeelding
i <Jer Steden. Ambaciits-Heer!^cii}e<leti.JD<>rpm
Caftcfea. RidUerlijcke Ho0le<le.öt Huyfen
ca Get* ouwe»
êy/aaèctt etthtt ynn
n Zeeeandt
Jfcp zura Vtrfaberr «W-
NKOUM» Visset**
