Onderaan tenslotte komt een denkbeeldige stad
aan zee voor, met bedrijvigheid van kooplieden,
ongetwijfeld als symbool voor de handel.
Steden, dorpen, huizen
De volgorde van de gravures in het boek is
aldus: eerst komen de stemhebbende steden, zes
in getal: Middelburg, Zierikzee, Goes, Tholen,
Vlissingen en Veere, gevolgd door de kleine
steden, ook we! smalsteden genoemd. Ook bij de
smalsteden is naar een volgorde in belangrijk
heid gestreefd. Arnemuiden en Brouwershaven
hadden in de 17e eeuw een niet onbelangrijke
handel en visserij. Duidelijk zien we op de prent
van Brouwershaven de masten van de haringbui
zen boven de daken uitsteken. Al hadden Dom
burg en Westkapelle reeds vroeg in 1223
stadsrechten gekregen, in de gouden eeuw onder
scheidden zij zich nauwelijks van de andere
dorpen op Walcheren. Tenslotte Sint-Maartens
dijk, met het kasteel van de Oranjes. Dit laatste
gaf aan het stadje nog een enigszins "vorstelijk
aureool", dat thans nog in het voormalige ge
meentehuis van Sint-Maartensdijk is terug te
vinden in de vorm van de portretten van de Van
Borsele's en hun opvolgers.
Vanaf prent 17 is de volgorde willekeurig, met
Haamstede te beginnen en met Ter Hooge te
eindigen. Haamstede wordt een baanderheerlijk-
heid genoemd en dit zal wel de reden van het
primaat zijn. Na Haamstede volgt Kruiningen,
met het grote kasteel; een ridderfiguur met een
valk op de voorgrond. Waarom dan Rammekens,
de in 1548 opgerichte versterking, volgt is niet
duidelijk.
Bruinisse wordt niet met ambachtsheerlijkheid
aangeduid, hoewel het dat ongetwijfeld was. Het
zal onder de categorie dorp vallen. De ambachts
heerlijkheden die dan volgen, en als zodanig
genoemd, zijn Aagtekerke, Elfsdijk en Baarland.
Bij de twee laatstgenoemde wordt 't Huys" er
aan toegevoegd. Dan volgen de huizen Waterloos-
werve, Zwanenburg, Kranestein, Steenhoven,
Maalstede met Kapelle en Bruëlis met Kapelle.
Als dorpen worden verder genoemd: Biezelinge,
's-Gravenpolder en Renesse (met Moermond).
Tenslotte komen nog aan de beurt: 't Huys
Lammerenburg, Bommenede, Rustenburg en het
huis en ridderlijke hofstede, de enige als zodanig
vermeld, Ter Hooge.
Visscher en Roman
De prenten zijn bijeengebracht door de uitge
ver en plaatsnijder Nicolaus Visscher 2) (1618-
1679). Deze zette het bedrijf van zijn vader en
grootvader onder het uithangbord 'In de Vis
scher' in de Amsterdamse Kalverstraaf voort.
Naast portretten en reproducties - van Goltzi-
us, Londerzeel en Rubens o.a. werden een
groot aantal stadsgezichten en kaarten uitgege
ven. Daar zowel grootvader, vader en zoon als
tekenaar en graveur bekend zijn, is hun aandeel
in de vervaardiging van de door hen uitgegeven
prenten moeilijk aan te tonen, omdat op de
205