A FAIT PARTIE DJE L'ARMÉE
DES SOL DAIS SANS UNIFORMES
Oül PARTICIPEREN! AUX GlORiEUX
COMBATS POUR LA LIBERATION.
E A L'AIDE GÉNÉREUSE OU'IL
A APPÖRTÉE AUX PRISONNIERS.
ÉPORTÉSiVADÉS FRANCAIS OU
BATTANTSDESARMÉESALLIÉES
TOMBÉS AU POUVOIR DE L'ENNEMI.
Van de Zande
slissing hebt genomen, groei je snel in het werk. Je
vindt je relaties. Ik kende mensen uit Belgische knok
ploegen, die met plezier een gemeentehuis open
braken om mij aan cartes d'identité en aan stempels
te helpen. Ik kon aan blanco paspoorten geraken en
aan stempels van de Sicherheitspolizei in Terneuzen.
In totaal heb ik een tweehonderd vijftig valse paspoor
ten uitgeschreven - ik zou ze nog allemaal terug-
kennen ook.
Van de Zande heeft geallieerde piloten en boord
schutters uit het Land van Saaftinge gehaald, in
pikdonkere nachten, in dichte mist. Hij bracht ze
onderdak op een boerderij. Wanneer ze wat onfor
tuinlijk met hun parachute op het schor waren ge
land, moesten ze eerst verpleegd worden - geen
nood: er zat ook een arts in het complot. Dagen
later hielp Van de Zande de mensen over de grens.
Als het de ontsnappingspoging ten goede kwam
stak hij ze in een politie-uniform.
In België stonden betrouwbare gendarmes gereed
om de vluchtelingen verder te geleiden. „En op de
Witte Brigade kon ik bouwen als op een rots. Geloof
me meneer, de Belgische communisten waren in die
jaren mijn beste vrienden."Op de duur ontstond een
volmaakte vluchtweg, die begon bij de douane
ambtenaren in Rilland-Bath en die liep tot diep in
198
Frankrijk. Zo ontsnapten piloten, Franse krijgs
gevangenen, joden, verzetsstrijders. Moraal uit dit
verhaal: smaal niet te vlot op ambtenaren.
Van de Zande: „Och, ieder deed zo het zijne destijds.
En tegenwoordig zitten we weer met andere proble
men. Neem het Verdronken Land van Saaftinge. Wat
blijft er straks van dit zeldzame natuurgebied over!
Binnendoor of buitenom, het Baalhóekkanaal be
tekent het einde van de rust op Saaftinge.
De politieman scharrelt in een lade van zijn bureau,
hij reikt me een copie aan van een brief, getekend
door de Belgische Minister van Openbare Werken,
J. de Saeger. Uit de tekst: „Ik beschouw het behoud
van waardevolle natuurgebieden a/s een belangrijk
element in ons leefmilieu, een van de voornaamste
doelstellingen van de ruimtelijke ordening. In die zin
wens ik zelf het behoud van het natuurgebied rond
Postel en het Verdronken Land van Saaftinge in hun
natuurlijke toestand." Nu Van de Zande toch zijn
papieren overhoop haalt, toont hij ook andere, die
mogelijk meer waardevast zijn: papieren waarin
dank en waardering worden uitgesproken voor de
hulp, verleend aan Franse, Britse, Amerikaanse mili
tairen en burgers, dank voor diensten verleend aan
de zaak van de vrijheid. Getekend door Charles de
Gaulle, getekend door de Secret Service, getekend
door Eisenhower. Met een licht schouderophalen
(weemoed, nostalgie?) bergt de gepensioneerde
Van de Zande de stukken in het laatje van afgedane
zaken, de fraaie brief over Saaftinge bovenop.
jg H. Mandei étande cT
■- Pi. C" y,i'UcLi\L iOPO
i&vm - f p aifnimi
rzmmm m la
sjes
y 'I -
