e middel-burgers
5
jicioiogie van het bruin worden, dat
öpulairder werd naarmate de land-
r der uitstierf en een donkere huid
en statussymbool werd. Het bruin-
iakende zalfje dreigde even de winter-
port uit te roeien, maar dat was na
ijfenveertig.
feester Pennewip heeft op dit alles zijn
verzichtelijke piramide gebouwd met
iod en de engelen aan de top, de
festers, poliepen en mosselen aan de
asis. Middelburg had daar nauwelijks
lee uit de voeten gekund, want school-
pzieners staan nu eenmaal niet boven
Setoren en het assortiment twee-, één-
n onpaardige doktoren zal er wel niet
ekend zijn geweest. Alleen misschien
e burgerstand, 11Ie klasse, zevende
nderafdeling, vrij nabij de mosselen en
an nog lila, b1b2 en C, de laatste nog
ioven de verworpenen al slaapt het hele
lezin in twee bedden. Het is maar goed
lat de lange werkdagen toen het zonne-
iaden blokkeerden want zoveel stran-
len heeft Walcheren nu ook weer niet.
Ju is er tenminste niet zo'n verscheiden-
leid aan standen meer.
:r was lang geleden een advocaat, zelf
jemaakt, van eenvoudige komaf, een
nan die veel voor de stad heeft gedaan,
n de salons werd hij, evenmin als Van
ïchagen in Domburg, toegelaten. Een
looggezeten collega vond zo'n pro-
hotie ongehoord en nog bedenkelijker
Jond hij het dat over hetzelfde thema
ien succesroman - „Karakter" van
Sordewijk - was geschreven. Mevrouw
ir. S. C. Regtdoorzee-Greup Roldanus
vist er van mee te praten. Haar socio-
ogisch schijfje Middelburg tijdens
vereldoorlog I smaakt nog ietwat bit-
er. Het ritueel van de jourdagen van de
nevrouwen en de kringjoffers van meer
fan middelbare leeftijd, het kaartjes-
ifgeven, de correlatie tussen invitatie-
rerzending, datum van de „jour", gas-
enaantal en graad van gekleedheid
naakte het savoir vivre uit. Vijftien jaar
jeleden liet een gezagsdrager mij in
direct weten dat het niet comme il faut
s wit brood bij de cognac te vragen. Ik
com met mijn alibi nog op de proppen.
Vlevrouw de lerares werd tenslotte toch
aanvaard als lokaal ornament, al ver
diende ze zelf de kost. Lynd zegt het zo
mooi: vrouwen stellen hun gezin in een
steeds zekerder sociale positie, de for
matie van deze sociale markt is sub
tieler dan bij hun echtgenoten. Zo on
zelfzuchtig als vrouwen zijn in hun ge
zin, zo onsociaal zijn ze naar buiten.
Visiteverkeer, huwelijk en spel grijpen
vooral plaats met mensen van dezelfde
rang, niet alleen uit zucht tot exclusi
visme maar ook omdat voor enige duur
zame omgang een zekere gelijkheid van
denken, interesse en mogelijkheden,
kortom gelijkheid van cultuurpatroon
noodzakelijk is, aldus een sociologisch
zegsman. In de wijk Summertown in het
noorden van Oxford zijn twee buurten
- upper en non-upper - gescheiden
door een muur dwars over de weg.
E. Digby Baltzell die een foto in een boek
van 1958 afdrukt, noemt het een ex
treem feit van upper class-verdwazing.
Opvallende consumptie, statussym
bolen, inclusief lidmaatschap, hiërar
chische levensstijl, kortom ancien ré
gime namen in Middelburg de plaats
van de muur in. Om met Lynd te spreken:
door de subgroepen maakt de stad de
omgang van gelijkgeaarden in werk en
spel gemakkelijker: het verband binnen
subculturen is in kleine provinciesteden
hecht door een sterke sociale controle;
het is veel zwakker in veelzijdiger en
grote steden. Waarmee de stellingen
van Ritter, Regtdoorzee en Van Schagen
theoretisch bewezen zijn.
Er is een bruikbare wegwijzer in het la
byrinth van standen en klassen, onver
taalbaar helaas, en voor een stad a/s
Middelburg slechts bruikbaar voor de
aanduiding van de negen hoofdstammen.
Upper-class, middle-class en lower class,
elk weer verdeeld in upper en lower, zo
nodig zelfs in upper, middle en lower.
Maximaal dus negen categorieën. Upper-
class, sierlijk elegant leven, oude aan
zienlijke families, rijk, machtig, commis
sarissen, hoge overheidsfuncties, erfe
lijkheid. Upper-middle class, carrière,
succesvolle zakenlieden of beoefenaren
van vrije beroepen, grote huizen, aka-
demische graad, captains of industry.
Lower-middle class, fatsoenlijkheid, ge
middelde overheidsdienaar, zakenman
of vrije beroepsman, HBS. Upper-iower
class, komen rond, geschoolde arbeiders.
lager beroepsonderwijs, nauwelijks stij
ging op beroepsladder. „Er is weinig
reden om hard te werken teneinde er
gens terecht te komen, want zulk een
plaats is er niet.Lower-lower classes,
ongeschoolden, alleen lager onderwijs,
apathie. Dit is een impressie uit de so
ciologische traktaten. Fait votre jeu!
De upper classes in Middelburg, door
een eersteklas tijdgenoot ingedeeld in
upper-upper en uper-lower, U-U, de
adel, U-L, tweede klas genoemd. Nee,
we noemen geen namen. De fine fleur
had schimmels voor de koets, de an
deren vossen, de middle-upper class
eigenlijk. Daaronder dan de groep waar
van het parvenu-achtige was vergeten.
Van wie men het nog wist of wilde we
ten, die was onherroepelijk verwezen
naar de upper-middle. Vele ambtenaren
op de provinciale griffie behoorden tot
de M-U, het was vóór de rangeninflatie,
dus ze konden commies zijn. Wel wist
Iedereen dat het burgemeesters in spe
waren. Overigens zijn er getuigenissen
van het echte upper-nakomelingsschap
dat ze van pa's baan maar een heel vage
notie hadden. M. G. Verhey, zoon van de
notaris die het goede halfjaar op het
buiten „Roozenburg" bij Middelburg
doorbracht, een typische upper-middle,
had al vroeg een notie zich nuttig te
moeten maken, met als maatstaf geld
verdienen, „in tegenstelling tot andere
lieden die slechts belang stelden in het
geld van hun ouders of andere familie
leden, waarvan zij konden erven." Het
ging natuurlijk om de inner circle in de
„kleine hofstad", om de bezitters van de
talloze buitenplaatsen op het eiland, die
heden ten dage bezet zijn door chro
nisch zieke bejaarden of gehandicapten.
Het gedragspatroon laat zich aan veel
aflezen, de kostwinning, de wooncul-
tuur, de opvoeding van de jeugd - het
Gym of beter de kostschool -, de gods
dienstbeleving, de vrijetijdsbesteding.
Voor de leisure-class bij uitstek bestond
de laatste vooral in het artistieke en
charitatieve verenigingsleven. Bijvoor
beeld: de Schouwburg, opgericht in
1821, het Nederlandsch tooneelver-
bond, de Vereeniging Zeeuwsche Dor
cas (1783), de Vereeniging tot het be
zoeken derarmen (1 843), de Commissie
van spijsuitdeling aan minvermogenden
