PIETER LODEWIJK TAK
„wiens klare woord was meniger bevrijder"
M. P. de Bruin
29
De aankoop van een kleine gravure
van Marius Bauer, voorstellende een
landschap aan de rand van een woestijn,
een rotspartij, losse blokken, een een
zame palmboom, alles heel fijntjes
bracht ons een pennestrijd in her
innering in het weekblad De Kroniek
van 1896. Bauer was in dat jaar als
speciaal verslaggever naar Moskou
gegaan om de kroningsfeesten van de
Tsaar bij te wonen. In brieven en schet
sen bracht hij de lezers van de Kro
niek op de hoogte. Hij was zo onder
de indruk gekomen van wat hij zag,
dat hij geen ogenblik dacht aan de
lezers van wie toch een groot deel
door het socialisme was aangeraakt.
In mei schrijft hij: ,,ls er wel een vorst
op aarde, die zoo veel praal ten toon
kan stellen, en als je denkt aan al
die weelde, die er nog is in die kerken
en schatkamers en in de paleizen, als
je je voorstelt hoe veel rijker 't nog
zijn zal bij de kroning, krijg je dan
niet een gevoel van dankbaarheid en
eerbied? Ik heb tenminste gejuicht voor
een man, die de wereld zoo'n schouw
spel biedt."
Dit was teveel voor redakteur Tak die
deze toch wel naïeve taal niet over
zijn kant kon laten gaan. Hij zette het
debat in waaraan een hele rij mede
werkers meedeed onder anderen
Diepenbrock, Van Eeden, Jan Veth,
Jan Kalf, Van Deyssel, Frank van der
Goes. Onderwerp: kunst en maatschap
pij, kunst en socialisme. Wat moet,
vraagt hij zich af, de 28-jarige tsaar
bij al die pracht en praal wel niet
gevoeld hebben. ,.En wel moet bij het
uitspreken van zijne belijdenis van
vhristelijk geloof de herinnering zijn
verlevendigd aan die talloozen, die
verdreven, gepijnigd en vermoord zijn,
omdat zij opkwamen voor de verdruk
ten, waartoe Christus, die de Czar
belijdt, hun het voorbeeld gaf." Tak
noemt in dit artikel het socialisme
niet, dat doet hij wel in zijn antwoord
aan Diepenbrock Deze verfoeit in het
socialisme de materialistische wereld
beschouwing met haar kenmerken van
oppervlakkigheid, het gemis aan filo
sofisch historiebegrip en haar mis
kenning ,,van de groote mystieke
emotie der volksbewondering." In zijn
antwoord verdedigt Tak het socia
lisme op magistrale wijze. Juist omdat
de mensch niet van brood alleen leeft,
Bogardstraat 19
