'T ZELVE ANDERS
Gezichten op het Zeeland van de achttiende eeuw M. P. de Bruin 20
Is er een eeuw geweest waarin meer
werd verzameld dan de achttiende? Vele
van onze musea vinden hun grondslag
in dat tijdsgewricht, dat thans allerwege
als belangrijk wordt bestempeld. Het
lachen om pruiken en patriotten is ver
stomd, al weten we er niet goed weg
mee. Nauw verwant aan het verzamelen
is het verschijnsel van rariteitenkabinet
ten en geleerde genootschappen. Het
Zeeuwsch Genootschap der Weten
schappen is daarvan een voorbeeld; bij
het tweehonderdjarig bestaan in 1969
kreeg het Genootschap het predikaat
„Koninklijk".
Het Zeeuwsch Genootschap moest om
allerlei redenen zijn verzamelingen in
bruikleen afstaan, onder andere aan het
Zeeuws Museum. Eén van de belang
rijkste bruiklenen is de collectie bekend
onder de naam Zelandia lllustrata, de
verzameling kaarten, tekeningen en
prenten betreffende Zeeland, waaraan
Unger een opstel heeft gewijd in het
Gedenkboek ter gelegenheid van het
anderhalve eeuwfeest van het Genoot
schap in 1919. Hij wekt aan het slot
van zijn artikel belangstellenden op ken
nis te maken met de uit historisch en
artistiek oogpunt belangrijke verzame
ling. Zij zullen zich hun moeite niet
beklagen, verzekert hij. Een verzekering
die men na meer dan een halve eeuw
rustig kan herhalen, ware het niet dat
de tegenwoordige museumdirecteur
nauwelijks een kennismaking met deze
collectie kan honoreren of het moest
zijn voor wetenschappelijke of strikt
culturele doeleinden. Hierop komen wij
later nog terug.
De kern van Zelandia lllustrata word
gevormd door hetgeen mr. Jacob Ver
heye van Citters (1753-1823) me
onvermoeibare ijver heeft verzameld
Toen hij zijn ambt als raadsheer in he
Hof van Holland door de omwenteling
van 1 795 moest neerleggen kon hij zicf
op zijn buitenplaats Popkensburg - ir
1802 zijn eigendom geworden - bezig
houden met het uitbreiden en ordener
Het kasteel Popkensburg bij Sint-Laurens in 1823
Tekening in gewassen inkt door Johannes Hubertu
Reygers. De tekening laat het kasteel zien in he
sterfjaar van de eigenaar, mr. Jacob Verheye var,
Citters. Wanneer de Middelburgers door de Noord
poort de stad verlieten, bereikten zij het kasteel ir'
een half uur langs de Noordweg, die in de 17©
eeuw bestraat was. Langs de Noordweg stonden
zo goed als geen huizen en de wandelaar had
een vrij uitzicht over tuinen en velden.
Collectie Zelandia lllustrata II, nr. 968
