't zelve anders
27
gantsch Zeeland in twee bekwaame
Deelen uit te geeven
De gezichten op de dorpen in Zeeland
van Pronk zijn „terecht" gekomen in het
Kabinet der Hedendaagsche Nederland-
sche Gezigten of Het verheerlykt Neder
land, dat van 1 745 tot 1 774 verscheen,
de andere grote onderneming van Tirion.
Nog in 1792 verschenen de prenten
van Pronk in de „Nederiandsche Tafe-
reelen of eene keurige verzameling van
zeer fraaije gezigten van steden, dorpen.
X1 TiOXT 2KÖ «JSjrKX&KK
X' «HATE AiSCOERS
sloten, oudheden, adelyke huizen, hof
steden, kerken" etc. etc. „alle, naar
de Voorwerpen ze/ven, door voornaame
Meesters getekend en in 't Koper ge-
bragt". Uitgevers onder andere waren
J. de Groot en G. Warnars te Amster
dam. Men kon deze prenten zonder
tekst voor de prijs van 36 stuivers be
komen. De achttiende-eeuwer kon zich
niet beklagen over het beeldmateriaal
dat hij voor zijn ogen geschoteld kreeg.
Te meer niet als de tekeningen van een
man als Pronk door een Spilman in
het koper waren gebracht.
Wij zijn er nog niet als wij letten op
de Nieuwe Tegenwoordige Staat en
Hedendaagsche Historie der Nederlan
den of de Vaderlandsche Geographie,
door W. A. Bachiene, predikant en
hoogleraar in de sterre- en aardrijkskun
de, verschenen in 1791 te Amsterdam
bij H. Gartman, W. Vermandei en J. W.
Smit. De toevoeging „met veele afbeel
dingen" is niet te veel gezegd. Ook hier
de gezichten in en op dorpen als twee
lingen bij elkaar of „t'zelve anders",
de tussen de t en zelve, althans vaak.
Ook deze prenten komen wij even als
die van Pronk t®gen in de Zeiandia
lllustrata. Bij Bachiene stuiten wij op
het werk van Bulthuis waarvan Unger
zegt: „Uitmuntende teekeningen zijn ook
aanwezig van J. Bulthuis, die in de jaren
1791 en 1792 tal van gezichten heeft
geteekend, waarnaar gravures zijn ge
maakt voor de Vaderlandsche gezichten,
behoorende tot den Tegenwoordigen
Staat, die ook zijn gebruikt voor Bachie-
ne's Vaderlandsche Geografie. De origi-
neele teekeningen waren indertijd in het
bezit van Frederik Muller, maar zijn
sedert, althans ten deele, door de goede
zorgen van de heer Fokker in de Zeiandia
overgegaan
Wij kunnen ons voorstellen dat het de
lezer gaat duizelen van de vele Tegen
woordige Staten en Vaderlandsche
Gezichten, maar onthouden wij slechts
dat zij gezamenlijk een beeld van Neder
land, in dat geval van Zeeland, geven,
De gravures zoals zij bij Bachiene voorkomen, ge
zichten in dorpen boven elkaar. Biggekerke op
Walcheren is een goed voorbeeld van een ringdorp
op Walcheren. De wandelaar op dit voormalige
eiland zal ontdekken dat de dorpen een uur gaans
van elkaar liggen.
Collectie Zeiandia lllustrata II, nr. 64
