„IK BEN WAARSCHIJNLIJK ÉÉN VAN DE
LAATSTE COMMISSARISSEN IN AMBTSKOSTUUM
965-1974: mr. j. van aartsen kijkt tien jaar terug Kees Cijsouw
Het Zeeuws Tijdschrift keek in 1965 tien
jaar vooruit: er verscheen een bijzonder
themanummer dat gewijd was aan de toe
komst van Zeeland, „Zeeland 1965-1975".
De aanleiding daartoe was mede de be
noeming van mr. J. van Aartsen tot com
missaris der Koningin in de provincie. Het
is nu bijna tien jaar later, en per 1 oktober
gaat mr. Van Aartsen met pensioen. Voor
de redactie van het Zeeuws Tijdschrift
aanleiding de scheidende commissaris te
vragen tien jaar terug te kijken. Hoe ziet hij
de toekomst-van-toen met de ervaring-
van-nu? Een vraaggesprek dus en de visie
van mr. Van Aartsen op bijna - tien jaar
Zeeland.
Zeeland 1965-1975 en omgekeerd. „Deze
tien jaar", noteerde het bestuur van het ZT
in 1965 in een introductie tot het thema
nummer, zullen een zeer belangrijke pe
riode uit de geschiedenis van Zeeland in
deze eeuw vormen, omdat de grondsla
gen van de nieuwe structuur zullen wor
den uitgebouwd. En in het nummer werd
betoogd: Voor tien jaar kan men in zo
verre reëel voorspellen dat - vanuit het
huidige potentieel - is vast te stellen of de
provincie aan het eind van de rit de spring
plank kan uitleggen voor een ambitieuze
sprong.
Kentering
Zijn de grondslagen van de nieuwe struc
tuur uitgebouwd? Mr. Van Aartsen vindt,
dat dit duidelijk is gebeurd en loopt tien
jaar na.Toen ik hier kwam, stonden we
voor een kentering. Zeeland, een agrari
sche provincie, industriële bedrijven ken
den we ternauwernood, alleen in de Ka
naalzone en we hadden ,,De Schelde" en
de Vitrite. In de afgelopen jaren is zowel
de industriële ontwikkeling in het Sloe als
aan de Zeeuwsvlaamse kant uitgebouwd.
Dat sprak me aan, het spreekt me nog
aan, dat zal ik niet onder stoelen of ban
ken steken. Er zijn mensen geweest, die
spraken van een stormachtige ontwikke
ling, ik vond het een gezonde economi
sche ontwikkeling. Maar die was nauwe
lijks op gang gekomen, of er kwamen be
zwaren. Dat er ernstig rekening is gehou
den met milieuhygiënische factoren bij de
industrialisatie staat naar mijn mening
buiten kijf, er zijn vrij scherpe eisen ge
steld. Toen Hoechst kwam, staken we de
vlag uit en iedereen sprak er schande van
dat Pechiney geen goedkoop aardgas
kreeg. En toen de bezwaren. Ik zou het
we! jammer vinden, als de staten zouden
zeggen: ,,nu maar stoppen met de indu
striële ontwikkeling.
Springplank
Kan de springplank uit voor een „ambi
tieuze sprong?"
Mr. Van Aartsen: ,,Er zijn in de afgelopen
tien jaar voorspellingen geweest, die Zee
land in 2000 zo'n achthonderd duizend in
woners toedachten. Dat het aantal niet zo
hoog wordt, is helemaal niet zo erg. Ik zou
een geleidelijke uitbouw van de ontwikke
ling wel waarderen, er is nog grond in het
Sloe, je moet bedrijven als Hoechst, Pe
chiney, Total en - zij het wat kleiner - ook
M and T International de mogelijkheden
bieden uit te breiden, ze hebben de grond
niet alleen in optie om er naar te kunnen
kijken. Ik doel met een geleidelijke uit
bouw nog niet op Sloe 2, dat ligt veel
verder. Negentienvijfentachtig. En ik zou
liever eerst in Zeeuwsch-Vlaanderen iets
doen vóór men aan Sloe 2 zou beginnen.
Uitbouw
Wat ziet u als „een geleidelijke uitbouw"
van de ontwikkeling?
Mr. Van Aartsen: ,,We praten nu over
zeehavenindustrieën. Dat is onze troef,
andere terreinen biedt gans Nederland.
Als je basisbedrijven kunt aantrekken,
schep je impulsen voor andere soorten be
drijven en voor de dienstensector, het is
gebleken in de afgelopen jaren. Ik vind,
dat in de afgelopen tien jaar de ontwikke
ling geleidelijk is geweest. In die periode
hebben we drie grote bedrijven kunnen
aantrekken. Dat zou ook voor de komen
de tien jaar een perspectief kunnen zijn.
Het mag van mij ook zo zijn, dat de be
staande bedrijven uitbreiden, hoewel er
ook nog wel eens een nieuwe vestiging bij
zou mogen komen. En ik zeg het er ten
overvloede maar bij: natuurlijk met alle
waarborgen op het gebied van de milieu
belasting. Ik zou de ontwikkeling graag op
een dergelijke, geleidelijke manier voort
gezet zien en zou het jammer vinden, als
de lijn zou worden afgebroken.
,,Er is een uitspraak, dat te grote migratie
het motief om naar Zeeland te komen - de
plezierige woon- en leefomgeving - zou
ontkrachten. Daar zit een tegenspraak in.
Als je geen verdere ontwikkeling bevor
dert, heb je geen mensen van elders no
dig. Je hebt ze pas nodig als de ontwikke
ling in gang blijft.
Hij betoogt, dat men Zeeland „niet had
kunnen laten zitten zoals het zat". Wat
had er anders kunnen gebeuren dan Zee
land een industriële impuls te geven? Je
kunt er toch ook geen aardig openlucht
museum van maken. Men wil ook graag
delen in de andere ontwikkelingen en bij
een teruglopende bevolking is er nu een
maal weinig kans op culturele voorzienin
gen. Er is op dat gebied toch ook wel een
en ander gebeurd, mede door toedoen
van de provincie. Zeeland lag als het om
sociaal-culturele accommodaties gaat wel
achter. Sporthallen, zwembaden,
schouwburgen - ik heb ze de afgelopen
jaren bij rissen mogen openen. Als we
niets hadden gedaan, waren de dorpen
zeker leeggelopen. Nu praten we hier en
daar al over een afremming van de groei
van die dorpen.
Gemeenten
Naar de mening van de scheidende com
missaris der Koningin zijn in Zeeland op
een aantal andere terreinen de verwach
tingen „volledig gerealiseerd". Hij denkt
in dit opzicht onder meer aan de recreatie,
aan de jachthavens, aan de ontwikkelin
gen van het Veerse Meer en de Braakman.
Tot nu toe is de ontwikkeling wel ver
antwoord geweest, we moeten nu oppas
sen, dat ze het landschap geen schade
gaat doen, zorgen dat we het in de hand
houden. De industrie concentreert zich in
bepaalde gebieden, de recreatie spreidt
zich over de hele provincie uit en kan zo
het landschap meer schade doen.
„Volledig gerealiseerd" acht mr. Van
Aartsen de grondslagen van de nieuwe
structuur, die in de herindeling van de ge
meenten in Zeeland naar voren kwamen.
Toen ik hier kwam, waren er negenen
tachtig gemeenten, nu zijn het er dertig.
Het is een vrij forse ingreep geweest.
Overal zijn de verhoudingen nu vrij goed
geworden, overal probeert men er ook
gezamenlijk iets van te maken. Ik ben er
gelukkig mee, dat dit proces zo tot stand
is gekomen.
Deltaplan
Zeeland, 1965-1974, veel veranderingen.