wat verbergt de kerk van wemeldinge?
10
ker in de bronnen vond, dateert uit het
jaar 1233.
Overigens is het waarschijnlijk dat de
eerste kerk van Wemeldinge, als die in
de 11e of zelfs late 10e eeuw gebouwd
is, van hout was, en in de 12e of 13e
eeuw vervangen werd door een stenen
kerk. Later zeker niet. Daarvoor kan het
volgende worden aangevoerd:
De nederzetting Wemeldinge is oor
spronkelijk gesitueerd op en bij een drie
tal kunstmatige heuvels, zoals die overal
in Zuid-Beveland als reaktie op de grote
stormvloed van 1014 zijn opgeworpen.
De heuvel waar de kerk op gebouwd is,
is er één van. Na de stormvloed van
1134 is in Zuid-Beveland een meer sys
tematische dijkaanleg begonnen. Een
van die dijken is de huidige dorpsstraat
van Wemeldinge, en in verband met de
meerdere veiligheid die die dijk bood -
nadat hij overigens zijn direkte waterke-
rende funktie verloren had - heeft het
dorp zich daarheen verplaatst. Dat was
zeer waarschijnlijk in de 13e eeuw. In
dien de kerk toen nog van hout was ge
weest, zou men de eerste stenen kerk
zeker bij het nieuwe dorp, dus bij de
dorpsstraat, gebouwd hebben. Daaruit
mogen we de conclusie trekken, dat de
eerste stenen kerk gebouwd is vóór de
verplaatsing van de bewoning, dus op
z'n laatst omstreeks 1200.
Uit onze bevindingen in de kerk kan nu
reeds de conclusie getrokken worden,
dat het schip van de kerk, of dat nu uit
1411 dateert of niet, een vergroting of
vervanging is van een veel ouder ge
bouw. Het ziet er naar uit dat de be
schouwingen van Dekker door een be
studering van het kerkgebouw bevestigd
worden. Wij komen daarop nog terug.
Huidige indeling van de kerk.
De plattegrond van de kerk bestaat uit 5
elementen (fig. 3) toren, schip, koor,
zuidbeuk en consistorie (sacristie), hier
genoemd in volgorde van ouderdom.
Het schip was vroeger in 6 traveeën
verdeeld, de zuidbeuk bestaat uit 4 tra
veeën. In de 17e eeuw werd het koor
buiten gebruik gesteld en door een
koorhek van het schip afgescheiden. In
de nagenoeg vierkante ruimte die over
bleef werd de preekstoel tegen de
noordwand geplaatst. In de zuidwand
werd een ingang gemaakt, die in 1898
weer gesloten werd, en vervangen door
een ingang in de koorsluiting; sinds die
tijd dient het koor als voorportaal of
'wandelkerk'.
In 1954 werd in de eerste travee van het
koor een orgelbalkon gebouwd. 4) Van
1746 tot 1954 bevond zich boven het
koorhek een schotwerk waarop later een
geschilderde voorstelling van de wetge
ving op Sinaï werd aangebracht. Dat
schotwerk is aangebracht wegens
tochtbezwaren. In 1954 toen op die
plaats het orgelbalkon gebouwd werd, is
het schotwerk in het koor tegen de ach
terzijde van het orgelbalkon geplaatst.5).
De eigenaardige asymmetrische platte
grond van de kerk heeft tot verschil
lende hypothesen over haar ontstaan
geleid. (Fig 4) H. Janse veronderstelt dat
de kerk oorspronkelijk een basilikaal
schip had; dat de zuidelijke zijbeuk in de
16e eeuw vervangen werd door een vol
ledige beuk, en dat de kolommen van de
noordelijke zijbeuk in 1898 'of eerder'
werden weggenomen. Het Kunstreis
boek meent dat het oorspronkelijke
(eenbeukige) schip aan de zuidzijde ver
smald werd ten behoeve van de bouw
van de zuidbeuk, en dat tegelijk de
noordgevel verhoogd werd. We zullen
zien dat het Kunstreisboek dichter bij de
waarheid is.
Het schip.
Allereerst iets over de meest opvallende
verminking van de kerk: Hoe komt het
schip aan zijn lelijke afgeplatte kap?
('Fig. 5) Uit het restauratiebestek van
Verheul blijkt duidelijk dat die kap door
hem bedacht is, en een oudere sterk
vervallen zadeldakvormige kap verving.
Maar waarom? De kap die Verheul aan
trof was asymmetrisch van doorsnede:
de aanzet op de noordgevel lag ca. 2,5
m lager dan de aanzet aan de zuidvoet
boven de scheibogen. Binnen was die
Fig. 2. Hoek van de zuidbeuk. In de cementbepleiste-
ring tekent zich de vorm van de oorspronkelijke hoge
gotische ramen nog af.
