VE R KE E RS 0 N G EVALLEIM rotterdam - dijkzigt
dr. W. van der Slikke
chirurg-traumato/oog
academisch ziekenhuis
Men kan de vraag stellen of verkeerson
gevallen hierbij thuishoren. Voor velen is
een ongeluk iets dat men niet zichzelf
aandoet, maar dat door anderen of het
noodlot of het toeval gebeurd.
Hetzelfde geldt voor het spiegelbegrip ge
luk. Wij spreken over geluksspelen en be
doelen daarbij, dat men al of nietom geld,
door het toeval laat beslissen wie er wint.
Bij verkeers- en andere ongevallen meent
men, dat geluk, of zo men wil ongeluk,
een grote rol spelen. Er is echter ook zon
der twijfel een menselijke factor bij het
ontstaan van ongelukken. Deze mense
lijke factor is echter niet gemakkelijk te
isoleren uit het geheel van het ongevals-
gebeuren.
Het begrip 'brokkenmaker' is nu ruim 40
jaar geleden geïntroduceerd. Hieronder
verstaat men iemand die vaker dan een
ander ongelukken veroorzaakt of mee
maakt. Er is zelfs voorgesteld om deze
"brokkenmakers" uit de totale bevolking
te zeven en deze te verbieden om verder
actief aan het verkeer deel te nemen. Een
bijzondere vorm van deze "brokkenma
kers" is bijvoorbeeld de alcoholist die aan
het verkeer deelneemt.
Sinds het begrip "brokkenmaker" werd
geïntroduceerd, zijn er vele honderden
publikaties over verschenen. Toch staat
nog steeds niet vast of het begrip inder
daad een reële ondergrond heeft. Noch
statistisch noch op andere wijze heeft
men hierover gegevens kunnen verkrij
gen, die niet voor velerlei uitleg vatbaar
zijn. Zelfs een met het begrip "brokken
maker" nauw verbonden vraagstuk; zijn
vrouwen of mannen betere autorijders is
nog niet opgelost. Publikaties hierover
spreken elkaar lijnrecht tegen en de arge
loze lezer wordt het onmogelijk gemaakt
hierover een zinnige beslissing te nemen.
Afgezien van de vraag, of er een bepaalde
aanleg of karakterstructuur bestaat die
neigt tot het maken of krijgen van onge
lukken; zou ik de vraag of ongelukken on
der het hoofdstuk "ziekte door eigen toe
doen" vallen, toch bevestigend willen
beantwoorden. Misschien is de beste be
nadering nog die van Freud, die in ver
spreken, vergeten, verleggen en al derge
lijke kleine vergissingen een bepaalde
onderbewuste opzet bij de mens die deze
fout begaat, veronderstelt. Bij een onge
luk zijn de gevolgen alleen veel erger dan
bij een vergissing en dergelijke.
De opvang en verdere behandeling van
een ongevalsslachtoffer met multipele
letsels is een zaak voor vele artsen van
allerlei specialismen en veel verpleeg
kundigen met speciale opleiding hier
voor. De eerste hulp ter plaatse van een
ongeval en de opvang in het ziekenhuis,
zijn kritisch; in de eerste minuten kan het
lot van de patiënt beslist worden. Doel
matige behandelingsmethoden moeten
snel toegepast worden.
Eén van de grondregels in de genees
kunde is dat men pas gaat behandelen
wanneer de diagnose gesteld is. Een an
dere grondregel is dan men probeert alle
symptomen en klachten van een patiënt
onder één diagnose te brengen. Beide
grondregels worden bij de eerste behan
deling van ongevalsslachtoffers opzijge
zet. Men heeft niet de tijd om een volle
dige diagnose te stellen, doch moet direct
gaan behandelen. Al behandelend wordt
de diagnostiek zo snel mogelijk uitge
breid en de behandeling aan de resulta
ten hiervan aangepast. Bij deze eerste
opvang moeten wij op twee dingen let
ten. In de eerste plaats de ademhaling en
in detweede plaats de bloedsomloop. Het
belang van beide orgaansystemen berust
op het feit dat de ademhaling en bloeds
omloop tezamen de zuurstofvoorziening
van het lichaam verzorgen. Zonder eten
kan een mens vele dagen; zonder drinken
wat korter; maar zonder zuurstof kan men
slechts 5 minuten blijven leven. De
ademhaling kan gestoord zijn door aller
lei oorzaken. De luchtweg kan afgesloten
zijn, er kan een thoraxtrauma aanwezig
zijn met ribfracturen en een hemothorax,
pneumothorax of zelfs een spannings-
pneumothorax en patiënt kan diep coma
teus zijn.
Vrijmaken van de luchtweg is een van de
eerste handelingen die we bij een derge
lijke patiënt verrichten. Ook bij de eerste
hulp op straat. In het ziekenhuis wordt
een pneumothorax, zodra men deze
fysisch-diagnostisch en/of röntgendiag-
nostisch kan vaststellen, direct behan
deld met afzuigen. Tegelijkertijd wordt de
bloedsomloop verzorgd. Een ongevals
letsel is synoniem met bloedverlies. Zelfs
het kleinste schrammetje geeft bloedver
lies, zij het dan maar enkele druppels. Een
blauwe plek door kneuzing is bloedver
lies onder de huid. Bij de ernstige
ongevalspatiënt is een aanzienlijke hoe
veelheid bloed verloren; de patiënt is
daardoor in min of meer ernstige shock.
Het bloedverlies aanvullen, maar vooral
zorgen dat er geen verder bloedverlies
optreedt is een van onze grootste zorgen
in deze eerste fase.
Het bloedverlies aanvullen kunnen wij in
de eerste plaats doen d.m.v. bloedver-
vangingsmiddelen zoals Rheomacrodex
in afwachting van het bepalen van de
bloedgroep van patiënt en het kruisen
van donorbloed. In de eerste fase is niet
onze grootste zorg om de bloeddruk zo
snel mogelijk op te voeren. Wanneer dit
wél gebeurd, zonder dat wij precies we
ten, waar het ernstige bloedverlies alle
maal optreedt, kunnen wij in grote moei
lijkheden komen. Het bloedverlies zal
door de omhooggebrachte bloeddruk
weer ernstiger worden. Bloedverlies kan
optreden door multipele kneuzingen,
door fracturen (b.v. bij een bovenbeen
fractuur kan gemakkelijk 1,5 liter bloed
verloren gaan) verder door verscheuring
van de inwendige organen, zoals nieren,
milt of lever. Bij een gesloten fractuur zal
de bloeding zich meestal zelf wel stelpen.
Aanvulling van het verloren gegane
bloed is dan voldoende. Een gescheurde
milt of lever of nier zal niet uit zichzelf
ophouden met bloeden. De bloedstelping
kan hier slechts door een operatie ge
schieden. De diagnostiek van dergelijke
rupturen van de inwendige organen, kan
bijzonder moeilijk zijn. Vooral wanneer er
meerdere letsels zijn en de patiënt b.v.
bewusteloos is of in de war. Eén van de
moeilijkst te behandelen bloedingen is
die uit een ernstig bloedende bekkenfrac
tuur. In bepaalde gevallen zal deze bloe
ding niet vanzelf stelpen. Operatieve stel
ping van deze bloeding, blijkt in de prak
tijk ook bijzonder moeilijk en gevaarvol te
zijn. Tot voor kort was de afloop van een
dergelijke bloeding bij een ernstige bek
kenfractuur dikwijls fataal. Sinds enige
tijd hebben wij hiervoor een fraaie be
handelingsmethode gekregen. Hierbij
wordt door de röntgenoloog (in ons zie
kenhuis door dr. Perlberger van de afd.
Röntgendiagnostiek) een catheter in de
arteria femora lis in de lies of in de arteria
brachialis van de arm ingebracht en on
der doorlichting geleid naar het bloe
dende gebied. Hier wordt d.m.v.
contrast-inspuiten een röntgenfoto ge
maakt. Men ziet dan het vaatbed en ook
waar het contrast uit het vaatbed is getre
den en waar dus een bloeding is. De punt
van de catheter wordt nu op de plaats van
de bloeding gelegd en dan wordt er een
stof ingespoten waardoor het bloedende
vat afgesloten wordt. Deze stof kan be
staan uit kleine stolsels van eigen bloed
van de patiënt of b.v. Gelfoam. Wij zijn
