honderd jaar onderwijs in zeeland
192
de kerk
De andere partij in de schoolstrijd is de
kerk. In Zeeland hebben reeds meer
dan honderd jaar geleden verschillende
richtingen in de Gereformeerde kerk de
zorg voor een eigen school op hun schou
ders genomen. Pas né het bisschoppelijk
mandement van 1868 komt ook zij het
heel langzaam de plaatselijke katho
lieke kerk om zijn eigen richtingsschool.
Maar de grote groei van het r.k. onderwijs
kwam voor kleuter- en lagere scholen pas
na 1920, voor het voortgezet onderwijs
pas na de tweede wereldoorlog. Datzelfde
geldt voor het p.c.-onderwijs.
Maar bijna overal ik constateerde het al
eerder werd deze strijd rond het beheer
van de school op plaatselijk of regionaal
niveau gestreden.
In 1876 telde Zeeland slechts 30 bijzonde
re scholen (voor l.o. en u.l.o.) naast 154
openbare. Slechts één bijzondere school
kreeg subsidie.
Bijna al deze bijzondere scholen hieven
noodgedwongen schoolgeld om daarmee
de kosten van het onderwijs te kunnen
dekken. Het kerk- of congregatiebestuur
zorgde meestal voor het gebouw en droeg
via speciale collecten bij in het tekort.
Het zijn vooral de Zusters van de Congre
gatie der Penitenten- Recollectinen van
Etten en Dongen geweest, die zich of-
ferbereid hebben ingezet voor het
katholiek onderwijs aan meisjes. In enkele
plaatsen werden bij gestichten bewaar
scholen, lagere scholen en naaischolen
verbonden. Na Vlissingen (1851), Hulst
(1853), Sas van Gent (1865), 's Heeren-
hoek (1873), Aardenburg (1877) en Goes
(1881) volgde in 1889 Hontenisse.
,,Mgr. Leyten had de oude pastoor J. F.
Smulders in 1888 erop attent gemaakt dat
hij wellicht binnen korten tijd Zusters zou
kunnen krijgen voor het onderwijs.
De pastoor moest zorgen dat er ruime lo
kalen kwamennaar de eisen des tijds"
en ,,het kerkbestuur moest zorgen dat zij
(de Zusters) een behoorlijk bestaan had
den. De Zusters vragen maar „een weinig
voor zichzelf.
Tracht", zo vervolgt de bisschop, „te be
werken dat ook in de gemeenteschool
voortaan schoolgeld geheven wordt en als
er dan nog een behoorlijke jaarlijkse sub
sidie komt, zal de last voor de kerk warem
pel we! dragelijk zijn.
Borssele, de bewaarschool omstreeks 1920
