honderd jaar onderwijs in zeeland
196
geopend en ingewijd. Tot 1896 moest de
meester in zijn eentje met in de winter
ruim 120 leerlingen werken.
Geen wonder dat daar dan alleen gewerkt
kon worden met een opzeg- en opdreun-
methodiek, want alle onderwijs moest
klassikaal gegeven worden. En de leuze
„kennis is macht" won in die periode nog
steeds veld. „Ook de p.c. en r.k. scholen
deden aan die veelweterij mee."
Alleen in de standenschool met zijn veel
kleinere klassen kon sprake zijn van enige
verantwoorde didactiek. Daarvandaan
gingen sommige leerlingen naar de
ulo-klas, anderen zelfs naar H.B.S. of
gymnasium.
Dat laatste betrof in 1879 in heel Zeeland
maar ongeveer 60 leerlingen, maar blijk
baar was er toen ook al een aansluitings
probleem. De Commissie van Toezicht op
het onderwijs schrijft: Ook nu weder is
het ons bij het toelatingsexamen gebleken
dat de aspiranten misten grondige kennis
van dat, wat is geleerd op de lagere
school," ondanks opmerkingen in veel
verslagen van commissies en schoolop
zieners in de geest van getrouwe
plichtsbetrachting was regel".
Bewaarschooljuffrouwen waren niet meer
dan oppasvrouwen. Zonder ontwikkeling,
zonder opleiding, zonder onderlinge infor
matie, zonder leermiddelen en zonder be
hoorlijk loon bewaarden ze kinderen in
een bedompt lokaal. Coronel noemt twee
hoofdplagen van de bewaarscholen:
„tocht en secreet- en urineluchtDe
meeste bewaarscholen waren in de steden
gehuisvest in woonkamers, in Amsterdam
gemiddeld 100 tot 150 per lokaal, 3
kleuters per m^. Ik kon geen aanwijzingen
vinden dat het in Zeeland veel beter was;
behalve dan in de Fröbelschool te Middel
burg, waarover straks meer.
Maar desondanks probeerde men er te
werken hoe is onbegrijpelijk aan de
opvoeding tot christelijke en maatschap
pelijke deugden, soms zelfs met leren
lezen; dat was dan: samen opdreunen.
Niet overal hing zo'n mooi pedagogisch
gedicht als in de bewaarschool van
Ouwerkerk (30-6-1866, ds. Corstius):
De kromme tak die jong en teer
Niet zachtjes aan wordt rechtgebogen
Verliest zijn bochten nimmermeer,
Wat krachten daaraan werken mogen.
Arnemuiden, in de banke, opname van 7 augustus 1941
