w&
r
morfologie van de rolsteen
de zeebodem uit neritisch sediment be
staat, maar dat eens de meeste steenfor
maties aan de oppervlakte van de aard
korst uit dergelijke afzettingen gevormd
werden. Verwering van de rotsen levert
geweldige hoeveelheden puin (regoliet)
dat vroeger of later door rivieren naar de
kusten gevoerd wordt.
Gedurende de verschillende glaciale perio
den voltrokken de processen zich in Euro
pa en elders in versneld tempo. De om
vang en de zwaarte van de ijsmassa's
vormden mede door het meegevoerde
puin een geweldige eroderende factor,
waarvan de sporen nog op vele plaatsen in
het landschap terug te vinden zijn.
Krachtige waterlopen (oerstromen, puin-
stromen, smeltwaterrivieren) hielpen
eveneens krachtig mee aan de land
schapshervorming en het verplaatsen van
grote en kleine stenen. De cyclus van op
bouw en afbraak gaat nog steeds door. Zo
deponeren de rivieren van de USA naar
schatting per annum 800 miljoen ton ste
nen, zand en slib in de Stille en Atlan
tische Oceanen; de Mississippi alleen al
circa 176 miljoen ton in de Golf van Mexi
co, waarvan 136 miljoen ton in zwevende
toestand en 40 miljoen ton corrosief ma
teriaal.
De vervorming van gesteentepuin tot rol
steen op de vaak lange weg naar de kust
in niet „genormaliseerde" rivieren is af
hankelijk van de stroomsnelheid, de mee
gevoerde hoeveelheden materiaal, de
tijdsduur, de aanwezigheid van obstakels
en natuurlijk de hardheid van de steen. De
tijdsduur varieert van enkele weken (under
the most favourable conditions) tot vele
eeuwen (Ellis).
Zand en kalksteen zijn volgens Schumann
na 1-5 km riviertransport afgerond; gra
niet, gneis en kwartsiet na 10-20 km en
zachte kalksteen is na 1-2 km reeds vol
komen vergruisd.
De afronding van stenen in draaikolken
van rivieren en in gletsjermolens kan zeer
effectief zijn en dergelijke gletsjermolen
stenen zijn met enig geluk in het noorden
des lands nog wel te vinden.
De transportcapaciteit van zeestromingen
en golven is overigens niet minder dan van
de hiervoor genoemde media. In ieder ge
val is het soortelijke gewicht van de steen
lager in zout dan in zoet water. Proeven
wezen uit dat stromingen met snelheden
boven driekwart meter per seconde tame
lijk grote stenen over een vlakke, zandige
bodem kunnen verplaatsen.
Rots en rolsteen (St. Ives - Cornwall
Hydrolyse van graniet: verwering van blok tot ronde vorm naar Raisz).
Chemische verwering van rechthoekige blokken tot eivormige keien (naar W. M. Davis).
