morfologie van de rolsteen
5
binnenland aangevoerd door de rivier Ot
ter, verschillende andere immigranten van
de zuidwest-kust en graniet van Cornwall.
Typerend voor een dergelijk steenstrand is
het geluid van de aanrollende golven, het
breken ervan en het twinkelend geruis als
het aan- en afvloeiende water (wash and
backwash) de rolstenen in beweging
brengt: een melodie die al vele miljoenen
jaren weerklinkt.
Soorten
In principe kan rolsteen uit elke gesteente
soort gevormd worden, met uitzondering
misschien van enkele zeer harde of splin
terende soorten. Hardheid en structuur
hebben wel een belangrijk aandeel in de
specifieke vormgeving. Ellis noemt als
voorname factoren ook: de aard van het
gesteente (parent rock); de oorspronke
lijke vorm van het rotsfragment; de aan
wezigheid van kwartsaders naast zachtere
materialen; de positie van de pebble op
het strand bij het begin van het afron
dingsproces of de wijze van transport. Hij
onderscheidt drie hoofdgroepen in de vor
men, die echter weer talloze variaties ken
nen: geen twee rolstenen zijn immers
exact gelijk.
De bolvorm (sphère) komt het minst voor
en dan voornamelijk bij harde stenen met
een fijne, homogene structuur. Hij is voor
al te vinden op stranden met ruw water of
afkomstig uit de eerdergenoemde draai
kolken. De zuivere bolvorm is overigens
nog nooit gevonden.
De eivorm (ovoïd) komt veel vaker voor en
dankt zijn uiterlijk aan de gestage rustig
rollende beweging van het water.
De evenmin zeldzame afgeplatte eivorm
(oval disc) blijft voornamelijk beperkt tot
de gelaagde steensoorten die gemakkelijk
splijten, dus metamorfe en sedimentge
steenten. De golven hebben op een der
gelijke vorm veel minder vat en „rollen" is
er nauwelijks bij.
Ellis noemt voorts als strandsteen ook de
schuifsteen met platte onderzijde (vanuit
het binnenland) en veronderstelt met
anderen, dat een in een rivier- of beekbed
ding gefixeerde steen aan de bovenzijde
afgevlakt wordt.
De witte lagen in sommige rolstenen, die
vaak een interessant lijnenspel te zien ge
ven, danken het ontstaan aan scheuring
of verbrijzeling van het moedergesteente,
waarna de brokstukken door een kwarts-
of calciethoudend kitmiddel weer aaneen-
gehecht werden: deze harde lagen steken
na het afronden vaak enigszins uit.
Locatie van keienvelden en grindbanken in de Noordzee, met dieptelijnen (naar Zonneveld).
Pebbles van Chesil Beach (Dorset).
