morfologie van de rolsteen
8
de mechanische invloeden op: ,,Auch die
Gesta/t eines Organismenrestes kann bei
dem Versteinerungsvorgang tiefgreifend
verandert werden" en wijst op het water-
verlies van kleiïge gesteenten, die bij dro
ging zeer sterk krimpen en daarmee ook
het ingesloten fossiel. Breuk en deforma
tie door gebergtevormende krachten en
druk van het sediment zijn eerder regel
dan uitzondering en soms te herkennen
aan geheelde breuken in fossiele kernen.
Bij het determineren van „onduidelijke"
fossielen moet rekening worden gehou
den met stof- en vormveranderende fac
toren. Het karakter van het insluitend ge
steente en de geologische invloeden in
ruimte en tijd zijn daarbij bepalend.
In waterdoorlatend zandsteen worden de
schalen gemakkelijk opgelost, zodat daar
in overwegend „echte" steenkernen aan
getroffen worden. Ook de minerale sa
menstelling van skelet- of schaaldelen is
erg belangrijk. Het calciet in de skeletten
van echinoïden en de schalen van bra-
chiopoden blijft langer intact dan de ge
makkelijker oplosbare aragoniet van mos
sel- en slakkenschelpen.
Beurlen merkt voorts op dat f,bei der Fos-
si/bestimmung die Lückenhaftigkeit der
Versteinerung gegenüber dem lebenden
Tier oder der lebenden Pfianze erschwe-
rend wirkt.
Branding
Dit geldt in sterke mate voor de fossielen
die tijdens het transport of een langdurig
verblijf in een brandingszone het rolsteen
stadium hebben bereikt. Een goed voor
beeld hiervan is het grind uit de Zeeuwse
stromen en de vrijwel identieke vuur
steenkernen die als gezegd in zeer grote
aantallen aan de krijtkusten van Engeland
te vinden zijn.
De details van de testen of schelpen zijn
door bovengenoemde oorzaken in de loop
der tijden vervaagd of verdwenen maar de
specifieke vorm bleef door de hardheid
van het materiaal behouden. De afgeron
de fossiele zwerfsteen laat zich daaraan in
vrijwel alle gevallen als zodanig herken
nen. Belangrijk zijn verder de analogie van
de vormen, de structuur van het opper
vlak (huid) en de aanwezigheid van orga
nische details als bijvoorbeeld de locaties
van mond en anus bij de echinoïden en de
groeven in de kelken van crynoïden. Zeer
nuttig bleek bij het onderzoek de vergelij
king van herkenbare fossiele stenen in
verschillende gradaties van afslijting.
Fasen van afronding zeeëgel-rolstenen
Gedeformeerde fossielafdruk van ammoniet a/s rolsteen. (East Quantockshead
